Tipitaka >> Abhidhamma Pitaka >> Vibhanga >> Pali-Devanagri version-Chapter 6
Vibhanga Chapter 6[]
६. पटिच्चसमुप्पादविभङ्गो
१. सुत्तन्तभाजनीयं
२२५. अविज्जापच्चया सङ्खारा, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, सळायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा सम्भवन्ति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२२६. तत्थ कतमा अविज्जा? दुक्खे अञ्ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्ञाणं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमे अविज्जापच्चया सङ्खारा? पुञ्ञाभिसङ्खारो, अपुञ्ञाभिसङ्खारो, आनेञ्जाभिसङ्खारो, कायसङ्खारो, वचीसङ्खारो, चित्तसङ्खारो।
तत्थ कतमो पुञ्ञाभिसङ्खारो? कुसला चेतना कामावचरा रूपावचरा दानमया सीलमया भावनामया – अयं वुच्चति ‘‘पुञ्ञाभिसङ्खारो’’।
तत्थ कतमो अपुञ्ञाभिसङ्खारो? अकुसला चेतना कामावचरा – अयं वुच्चति ‘‘अपुञ्ञाभिसङ्खारो’’।
तत्थ कतमो आनेञ्जाभिसङ्खारो? कुसला चेतना अरूपावचरा – अयं वुच्चति ‘‘आनेञ्जाभिसङ्खारो’’।
तत्थ कतमो कायसङ्खारो? कायसञ्चेतना कायसङ्खारो, वचीसञ्चेतना वचीसङ्खारो, मनोसञ्चेतना चित्तसङ्खारो। इमे वुच्चन्ति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारा’’।
२२७. तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? चक्खुविञ्ञाणं, सोतविञ्ञाणं, घानविञ्ञाणं, जिव्हाविञ्ञाणं, कायविञ्ञाणं, मनोविञ्ञाणं – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
२२८. तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’ । तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो महाभूता, चतुन्नञ्च महाभूतानं उपादाय रूपं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
२२९. तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं’’।
२३०. तत्थ कतमो सळायतनपच्चया फस्सो? चक्खुसम्फस्सो सोतसम्फस्सो घानसम्फस्सो जिव्हासम्फस्सो कायसम्फस्सो मनोसम्फस्सो – अयं वुच्चति ‘‘सळायतनपच्चया फस्सो’’।
२३१. तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? चक्खुसम्फस्सजा वेदना, सोतसम्फस्सजा वेदना, घानसम्फस्सजा वेदना, जिव्हासम्फस्सजा वेदना, कायसम्फस्सजा वेदना, मनोसम्फस्सजा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
२३२. तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा? रूपतण्हा, सद्दतण्हा, गन्धतण्हा, रसतण्हा, फोट्ठब्बतण्हा, धम्मतण्हा – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा’’।
२३३. तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं? कामुपादानं, दिट्ठुपादानं, सीलब्बतुपादानं, अत्तवादुपादानं – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं’’।
२३४. तत्थ कतमो उपादानपच्चया भवो? भवो दुविधेन – अत्थि कम्मभवो, अत्थि उपपत्तिभवो। तत्थ कतमो कम्मभवो? पुञ्ञाभिसङ्खारो, अपुञ्ञाभिसङ्खारो, आनेञ्जाभिसङ्खारो – अयं वुच्चति ‘‘कम्मभवो’’। सब्बम्पि भवगामिकम्मं कम्मभवो।
तत्थ कतमो उपपत्तिभवो? कामभवो, रूपभवो, अरूपभवो, सञ्ञाभवो, असञ्ञाभवो, नेवसञ्ञानासञ्ञाभवो, एकवोकारभवो, चतुवोकारभवो, पञ्चवोकारभवो – अयं वुच्चति ‘‘उपपत्तिभवो’’। इति अयञ्च कम्मभवो, अयञ्च उपपत्तिभवो। अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चया भवो’’।
२३५. तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जाति सञ्जाति ओक्कन्ति अभिनिब्बत्ति, खन्धानं पातुभावो , आयतनानं पटिलाभो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
२३६. तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जरा जीरणता खण्डिच्चं पालिच्चं वलित्तचता आयुनो संहानि इन्द्रियानं परिपाको – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’।
तत्थ कतमं मरणं? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हा तम्हा सत्तनिकाया चुति चवनता भेदो अन्तरधानं मच्चु मरणं कालकिरिया [कालंकिरिया (क॰)] खन्धानं भेदो कळेवरस्स निक्खेपो जीवितिन्द्रियस्सुपच्छेदो – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
२३७. तत्थ कतमो सोको? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स, दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स सोको सोचना सोचितत्तं अन्तोसोको अन्तोपरिसोको चेतसो परिज्झायना दोमनस्सं सोकसल्लं – अयं वुच्चति ‘‘सोको’’।
२३८. तत्थ कतमो परिदेवो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स , रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स, दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आदेवो परिदेवो आदेवना परिदेवना आदेवितत्तं परिदेवितत्तं वाचा पलापो विप्पलापो लालप्पो लालप्पना लालप्पितत्तं – अयं वुच्चति परिदेवो’’।
२३९. तत्थ कतमं दुक्खं? यं कायिकं असातं कायिकं दुक्खं कायसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं कायसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
२४०. तत्थ कतमं दोमनस्सं? यं चेतसिकं असातं, चेतसिकं दुक्खं, चेतोसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं, चेतोसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्चति ‘‘दोमनस्सं’’।
२४१. तत्थ कतमो उपायासो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स, दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आयासो उपायासो आयासितत्तं उपायासितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘उपायासो’’।
२४२. एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति, एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
सुत्तन्तभाजनीयं।
२. अभिधम्मभाजनीयं
१. पच्चयचतुक्कं
२४३. अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
पच्चयचतुक्कं।
२. हेतुचतुक्कं
२४४. अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया फस्सो नामहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं , नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
हेतुचतुक्कं।
३. सम्पयुत्तचतुक्कं
२४५. अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं , नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं उपादानसम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
सम्पयुत्तचतुक्कं।
४. अञ्ञमञ्ञचतुक्कं
२४६. अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि नामं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अञ्ञमञ्ञचतुक्कं।
मातिका
२४७. सङ्खारपच्चया अविज्जा…पे॰… विञ्ञाणपच्चया अविज्जा…पे॰… नामपच्चया अविज्जा…पे॰… छट्ठायतनपच्चया अविज्जा…पे॰… फस्सपच्चया अविज्जा…पे॰… वेदनापच्चया अविज्जा…पे॰… तण्हापच्चया अविज्जा…पे॰… उपादानपच्चया अविज्जा…पे॰… अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
मातिका।
५. पच्चयचतुक्कं
२४८. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२४९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं [चेतयितत्तं (सी॰ क॰)] – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्ञाणं विञ्ञाणक्खन्धो तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्ञाणं विञ्ञाणक्खन्धो तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा? यो रागो सारागो अनुनयो अनुरोधो नन्दी नन्दिरागो चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा’’।
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो [विपरियेसग्गाहो (बहूसु)] – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं’’।
तत्थ कतमो उपादानपच्चया भवो? ठपेत्वा उपादानं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चया भवो’’।
तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं धम्मानं जाति सञ्जाति निब्बत्ति अभिनिब्बत्ति पातुभावो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं धम्मानं जरा जीरणता आयुनो संहानि – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’। तत्थ कतमं मरणं? यो तेसं तेसं धम्मानं खयो वयो भेदो परिभेदो अनिच्चता अन्तरधानं – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२५०. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२५१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
नामपच्चया फस्सोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं , नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति , जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२५३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
नामरूपपच्चया छट्ठायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२५४. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२५५. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो , यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
नामरूपपच्चया सळायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
पच्चयचतुक्कं।
६. हेतुचतुक्कं
२५६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं । एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२५७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका’’।
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका’’।
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति’’ति।
२५८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया फस्सो नामहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२५९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं ? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं’’।
नामपच्चया फस्सो नामहेतुकोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो नामहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो नामहेतुको’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२६०. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२६१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं’’।
नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२६२. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२६३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं’’।
नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं? चक्खायतनं , सोतायतनं, घानायतनं , जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका’’।
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका’’।
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
हेतुचतुक्कं।
७. सम्पयुत्तचतुक्कं
तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२६५. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता’’।
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता’’।
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं’’ …पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२६६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता , वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२६७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं’’।
नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२६८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२६९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं …पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं’’।
नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२७०. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२७१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं’’।
नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
सम्पयुत्तचतुक्कं।
८. अञ्ञमञ्ञचतुक्कं
२७२. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२७३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं।
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमं छट्ठायतनपच्चयापि नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चयापि नामं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चयापि फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चयापि फस्सो’’।
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा’’।
तत्थ कतमा तण्हापच्चयापि वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चयापि वेदना’’।
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं’’।
तत्थ कतमा उपादानपच्चयापि तण्हा? यो रागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चयापि तण्हा’’।
तत्थ कतमो उपादानपच्चया भवो? ठपेत्वा उपादानं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चया भवो’’।
तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं धम्मानं जाति सञ्जाति निब्बत्ति अभिनिब्बति पातुभावो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं धम्मानं जरा जीरणता आयुनो संहानि – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’। तत्थ कतमं मरणं? यो तेसं तेसं धम्मानं खयो वयो भेदो परिभेदो अनिच्चता अन्तरधानं – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२७४. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि नामं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं , उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२७५. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
नामपच्चया फस्सोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो’’ ।
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि नामं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२७६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२७७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो।
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो , कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
नामरूपपच्चया छट्ठायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमं छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२७८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२७९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति नामं। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
नामरूपपच्चया सळायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं’’।
तत्थ कतमं छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
अञ्ञमञ्ञचतुक्कं।
९. अकुसलनिद्देसो
२८०. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२८१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति अविज्जापच्चया सङ्खारो…पे॰…।
तत्थ कतमो तण्हापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२८२. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२८३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति अविज्जा…पे॰…।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२८४. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा , तण्हापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२८५. तत्थ कतमा अविज्जा…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२८६. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति दोमनस्ससहगतं पटिघसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… दोमनस्ससहगतं पटिघसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पटिघं, पटिघपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२८७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं असातं चेतसिकं दुक्खं चेतोसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमं वेदनापच्चया पटिघं? यो चित्तस्स आघातो…पे॰… चण्डिक्कं असुरोपो [असुलोपो (स्या॰)] अनत्तमनता चित्तस्स – इदं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पटिघं’’ ।
तत्थ कतमो पटिघपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पटिघपच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२८८. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं विचिकिच्छासम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ , तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया विचिकिच्छा, विचिकिच्छापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२८९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं, चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमा वेदनापच्चया विचिकिच्छा? या कङ्खा कङ्खायना कङ्खायितत्तं विमति विचिकिच्छा द्वेळ्हकं द्विधापथो [द्वेधापथो (सी॰ स्या॰)] संसयो अनेकंसग्गाहो आसप्पना परिसप्पना अपरियोगाहणा [अपरियोगाहना (सी॰ स्या॰ क॰)] छम्भितत्तं चित्तस्स मनोविलेखो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया विचिकिच्छा’’।
तत्थ कतमो विचिकिच्छापच्चया भवो? ठपेत्वा विचिकिच्छं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘विचिकिच्छापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२९०. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं उद्धच्चसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया उद्धच्चं, उद्धच्चपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२९१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमं वेदनापच्चया उद्धच्चं? यं चित्तस्स उद्धच्चं अवूपसमो चेतसो विक्खेपो भन्तत्तं चित्तस्स – इदं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया उद्धच्चं’’।
तत्थ कतमो उद्धच्चपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘उद्धच्चपच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
अकुसलनिद्देसो।
१०. कुसलनिद्देसो
२९२. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२९३. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो।
तत्थ कतमो अलोभो? यो अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्जना असारज्जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अलोभो’’।
तत्थ कतमो अदोसो? यो अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं अब्यापादो अब्यापज्जो अदोसो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अदोसो’’।
तत्थ कतमो अमोहो? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं वुच्चति ‘‘अमोहो’’। इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं…पे॰… विञ्ञाणपच्चया नामं…पे॰… नामपच्चया छट्ठायतनं…पे॰… छट्ठायतनपच्चया फस्सो…पे॰… फस्सपच्चया वेदना…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२९४. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं , विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२९५. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो।
तत्थ कतमो अलोभो? यो अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्जना असारज्जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अलोभो’’।
तत्थ कतमो अदोसो? यो अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं अब्यापादो अब्यापज्जो अदोसो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अदोसो’’। इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
२९६. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२९७. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति – ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
२९९. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३००. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं [पठवीकसिणं (सी॰ स्या॰)], तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं , विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३०१. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३०२. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३०३. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३०४. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
३०५. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो।
तत्थ कतमो अलोभो…पे॰… अदोसो…पे॰… अमोहो? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘अमोहो’’। इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होतीति। एवमेतेसं धम्मानं सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होती’’ति।
कुसलनिद्देसो।
११. अब्याकतनिद्देसो
३०६. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३०७. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जाचक्खुविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जाचक्खुविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया भवो? ठपेत्वा वेदनं, सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३०८. तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३०९. तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३१०. तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३११. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति सुखसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३१२. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं कायिकं सातं कायिकं सुखं कायसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं कायसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया भवो? ठपेत्वा वेदनं, सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३१३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३१४. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३१५. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३१६. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३१७. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३१८. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३१९. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३२०. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो ? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३२१. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
तस्सेव रूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो , भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३२२. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
तस्सेव अरूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३२३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
तस्सेव लोकुत्तरस्स कुसलस्स झानस्स कतत्ता भावितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो , भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
३२४. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं…पे॰… सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति दुक्खसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३२५. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जाकायविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं कायिकं असातं कायिकं दुक्खं कायसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं कायसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया भवो? ठपेत्वा वेदनं, सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३२६. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३२७. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति सङ्खारो।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं , वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३२८. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३२९. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३३०. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३१. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३२. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपावचरं झानं भावेति किरियं नेव कुसलं नाकुसलं न च कम्मविपाकं दिट्ठधम्मसुखविहारं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपावचरं झानं भावेति किरियं नेव कुसलं नाकुसलं न च कम्मविपाकं दिट्ठधम्मसुखविहारं सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं , विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
अब्याकतनिद्देसो।
१२. अविज्जामूलककुसलनिद्देसो
३३४. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३५. तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३३६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३७. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३३९. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४०. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि …पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४१. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४२. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना , वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो , अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
अविज्जामूलककुसलनिद्देसो।
१३. कुसलमूलकविपाकनिद्देसो
३४३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४४. तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३४५. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति सुखसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं…पे॰… मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो , सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना , वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४६. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४७. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
तस्सेव रूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं । एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४८. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
तस्सेव अरूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो , भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३४९. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
तस्सेव लोकुत्तरस्स कुसलस्स झानस्स कतत्ता भावितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं सुञ्ञतं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
कुसलमूलकविपाकनिद्देसो।
१४. अकुसलमूलकविपाकनिद्देसो
३५०. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३५१. तत्थ कतमो अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
३५२. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति दुक्खसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं…पे॰… मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३५३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो , फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति , जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
३५४. तत्थ कतमो अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’।
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’।
तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं धम्मानं जाति सञ्जाति निब्बत्ति अभिनिब्बत्ति पातुभावो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं धम्मानं जरा जीरणता आयुनो संहानि – अयं वुच्चति जरा। तत्थ कतमं मरणं? यो तेसं तेसं धम्मानं खयो वयो भेदो परिभेदो अनिच्चता अन्तरधानं – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
अकुसलमूलकविपाकनिद्देसो।
अभिधम्मभाजनीयं।
पटिच्चसमुप्पादविभङ्गो [पच्चयाकारविभङ्गो (सी॰ स्या॰)] निट्ठितो।