Wikipitaka - The Completing Tipitaka
Advertisement

Tipitaka >> Abhidhamma Pitaka >> Vibhanga >> Pali-Devanagri version-Chapter 4


Vibhanga Chapter 4[]



४. सच्‍चविभङ्गो

१. सुत्तन्तभाजनीयं

१८९. चत्तारि अरियसच्‍चानि – दुक्खं अरियसच्‍चं, दुक्खसमुदयं [दुक्खसमुदयो (स्या॰)] अरियसच्‍चं, दुक्खनिरोधं [दुक्खनिरोधो (स्या॰)] अरियसच्‍चं, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्‍चं।

१. दुक्खसच्‍चं

१९०. तत्थ कतमं दुक्खं अरियसच्‍चं? जातिपि दुक्खा, जरापि दुक्खा, मरणम्पि दुक्खं, सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासापि दुक्खा, अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो, पियेहि विप्पयोगो दुक्खो, यं पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं, संखित्तेन पञ्‍चुपादानक्खन्धा दुक्खा।

१९१. तत्थ कतमा जाति? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जाति सञ्‍जाति ओक्‍कन्ति अभिनिब्बत्ति खन्धानं पातुभावो आयतनानं पटिलाभो – अयं वुच्‍चति ‘‘जाति’’।

१९२. तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जरा जीरणता खण्डिच्‍चं पालिच्‍चं वलित्तचता आयुनो संहानि इन्द्रियानं परिपाको – अयं वुच्‍चति ‘‘जरा’’।

१९३. तत्थ कतमं मरणं? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हा तम्हा सत्तनिकाया चुति चवनता भेदो अन्तरधानं मच्‍चु मरणं कालकिरिया खन्धानं भेदो कळेवरस्स निक्खेपो जीवितिन्द्रियस्सुपच्छेदो – इदं वुच्‍चति ‘‘मरणं’’।

१९४. तत्थ कतमो सोको? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन ब्यसनेन समन्‍नागतस्स अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स सोको सोचना सोचितत्तं अन्तोसोको अन्तोपरिसोको चेतसो परिज्झायना दोमनस्सं सोकसल्‍लं – अयं वुच्‍चति ‘‘सोको’’।

१९५. तत्थ कतमो परिदेवो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन ब्यसनेन समन्‍नागतस्स अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आदेवो परिदेवो आदेवना परिदेवना आदेवितत्तं परिदेवितत्तं वाचा पलापो विप्पलापो लालप्पो लालप्पना लालप्पितत्तं [लालपो लालपना लालपितत्तं (स्या॰)] – अयं वुच्‍चति ‘‘परिदेवो’’।

१९६. तत्थ कतमं दुक्खं? यं कायिकं असातं कायिकं दुक्खं कायसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं कायसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

१९७. तत्थ कतमं दोमनस्सं? यं चेतसिकं असातं चेतसिकं दुक्खं चेतोसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्‍चति ‘‘दोमनस्सं’’।

१९८. तत्थ कतमो उपायासो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन ब्यसनेन समन्‍नागतस्स अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आयासो उपायासो आयासितत्तं उपायासितत्तं – अयं वुच्‍चति ‘‘उपायासो’’।

१९९. तत्थ कतमो अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो? इध यस्स ते होन्ति अनिट्ठा अकन्ता अमनापा रूपा सद्दा गन्धा रसा फोट्ठब्बा, ये वा पनस्स ते होन्ति अनत्थकामा अहितकामा अफासुककामा अयोगक्खेमकामा; या तेहि सङ्गति समागमो समोधानं मिस्सीभावो – अयं वुच्‍चति ‘‘अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो’’।

२००. तत्थ कतमो पियेहि विप्पयोगो दुक्खो? इध यस्स ते होन्ति इट्ठा कन्ता मनापा रूपा सद्दा गन्धा रसा फोट्ठब्बा, ये वा पनस्स ते होन्ति अत्थकामा हितकामा फासुककामा योगक्खेमकामा माता वा पिता वा भाता वा भगिनी वा मित्ता वा अमच्‍चा वा ञाती वा सालोहिता वा; या तेहि असङ्गति असमागमो असमोधानं अमिस्सीभावो – अयं वुच्‍चति ‘‘पियेहि विप्पयोगो दुक्खो’’।

२०१. तत्थ कतमं यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं? जातिधम्मानं सत्तानं एवं इच्छा उप्पज्‍जति – ‘‘अहो वत, मयं न जातिधम्मा अस्साम; न च, वत, नो जाति आगच्छेय्या’’ति! न खो पनेतं इच्छाय पत्तब्बं। इदम्पि ‘‘यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं’’।

जराधम्मानं सत्तानं…पे॰… ब्याधिधम्मानं सत्तानं…पे॰… मरणधम्मानं सत्तानं…पे॰… सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासधम्मानं सत्तानं एवं इच्छा उप्पज्‍जति – ‘‘अहो वत, मयं न सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासधम्मा अस्साम; न च, वत, नो सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा आगच्छेय्यु’’न्ति! न खो पनेतं इच्छाय पत्तब्बं। इदम्पि ‘‘यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं’’।

२०२. तत्थ कतमे संखित्तेन पञ्‍चुपादानक्खन्धा दुक्खा? सेय्यथिदं – रूपुपादानक्खन्धो, वेदनुपादानक्खन्धो, सञ्‍ञुपादानक्खन्धो, सङ्खारुपादानक्खन्धो, विञ्‍ञाणुपादानक्खन्धो। इमे वुच्‍चन्ति ‘‘संखित्तेन पञ्‍चुपादानक्खन्धा दुक्खा’’।

इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं अरियसच्‍चं’’।

२. समुदयसच्‍चं

२०३. तत्थ कतमं दुक्खसमुदयं अरियसच्‍चं? यायं तण्हा पोनोभविका [पोनोब्भविका (स्या॰ क॰)] नन्दिरागसहगता तत्रतत्राभिनन्दिनी, सेय्यथिदं – कामतण्हा, भवतण्हा, विभवतण्हा।

सा खो पनेसा तण्हा कत्थ उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, कत्थ निविसमाना निविसति? यं लोके पियरूपं सातरूपं, एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

किञ्‍च लोके पियरूपं सातरूपं? चक्खुं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतं लोके…पे॰… घानं लोके… जिव्हा लोके… कायो लोके… मनो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

रूपा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दा लोके…पे॰… गन्धा लोके… रसा लोके… फोट्ठब्बा लोके… धम्मा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

चक्खुविञ्‍ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतविञ्‍ञाणं लोके…पे॰… घानविञ्‍ञाणं लोके… जिव्हाविञ्‍ञाणं लोके… कायविञ्‍ञाणं लोके… मनोविञ्‍ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

चक्खुसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतसम्फस्सो लोके…पे॰… घानसम्फस्सो लोके… जिव्हासम्फस्सो लोके… कायसम्फस्सो लोके… मनोसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

चक्खुसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतसम्फस्सजा वेदना लोके…पे॰… घानसम्फस्सजा वेदना लोके… जिव्हासम्फस्सजा वेदना लोके… कायसम्फस्सजा वेदना लोके… मनोसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

रूपसञ्‍ञा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दसञ्‍ञा लोके…पे॰… गन्धसञ्‍ञा लोके… रससञ्‍ञा लोके… फोट्ठब्बसञ्‍ञा लोके… धम्मसञ्‍ञा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

रूपसञ्‍चेतना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दसञ्‍चेतना लोके…पे॰… गन्धसञ्‍चेतना लोके… रससञ्‍चेतना लोके… फोट्ठब्बसञ्‍चेतना लोके… धम्मसञ्‍चेतना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

रूपतण्हा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दतण्हा लोके…पे॰… गन्धतण्हा लोके… रसतण्हा लोके… फोट्ठब्बतण्हा लोके… धम्मतण्हा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

रूपवितक्‍को लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति । सद्दवितक्‍को लोके…पे॰… गन्धवितक्‍को लोके… रसवितक्‍को लोके… फोट्ठब्बवितक्‍को लोके… धम्मवितक्‍को लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

रूपविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति , एत्थ निविसमाना निविसति। गन्धविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। रसविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। फोट्ठब्बविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति। धम्मविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्‍जमाना उप्पज्‍जति, एत्थ निविसमाना निविसति।

इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयं अरियसच्‍चं’’।

३. निरोधसच्‍चं

२०४. तत्थ कतमं दुक्खनिरोधं अरियसच्‍चं? यो तस्सायेव तण्हाय असेसविरागनिरोधो चागो पटिनिस्सग्गो मुत्ति अनालयो।

सा खो पनेसा तण्हा कत्थ पहीयमाना पहीयति, कत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति? यं लोके पियरूपं सातरूपं, एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

किञ्‍च लोके पियरूपं सातरूपं? चक्खुं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतं लोके…पे॰… घानं लोके… जिव्हा लोके… कायो लोके… मनो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

रूपा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सद्दा लोके…पे॰… गन्धा लोके… रसा लोके… फोट्ठब्बा लोके… धम्मा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

चक्खुविञ्‍ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतविञ्‍ञाणं लोके…पे॰… घानविञ्‍ञाणं लोके… जिव्हाविञ्‍ञाणं लोके… कायविञ्‍ञाणं लोके… मनोविञ्‍ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

चक्खुसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतसम्फस्सो लोके…पे॰… घानसम्फस्सो लोके… जिव्हासम्फस्सो लोके… कायसम्फस्सो लोके… मनोसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

चक्खुसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतसम्फस्सजा वेदना लोके…पे॰… घानसम्फस्सजा वेदना लोके… जिव्हासम्फस्सजा वेदना लोके… कायसम्फस्सजा वेदना लोके… मनोसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

रूपसञ्‍ञा लोके… सद्दसञ्‍ञा लोके… गन्धसञ्‍ञा लोके… रससञ्‍ञा लोके… फोट्ठब्बसञ्‍ञा लोके… धम्मसञ्‍ञा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

रूपसञ्‍चेतना लोके… सद्दसञ्‍चेतना लोके… गन्धसञ्‍चेतना लोके… रससञ्‍चेतना लोके… फोट्ठब्बसञ्‍चेतना लोके… धम्मसञ्‍चेतना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

रूपतण्हा लोके… सद्दतण्हा लोके… गन्धतण्हा लोके… रसतण्हा लोके… फोट्ठब्बतण्हा लोके… धम्मतण्हा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

रूपवितक्‍को लोके… सद्दवितक्‍को लोके… गन्धवितक्‍को लोके… रसवितक्‍को लोके… फोट्ठब्बवितक्‍को लोके… धम्मवितक्‍को लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

रूपविचारो लोके… सद्दविचारो लोके… गन्धविचारो लोके… रसविचारो लोके… फोट्ठब्बविचारो लोके… धम्मविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।

इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधं अरियसच्‍चं’’।

४. मग्गसच्‍चं

२०५. तत्थ कतमं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्‍चं? अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावाचा, सम्माकम्मन्तो, सम्माआजीवो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि।

तत्थ कतमा सम्मादिट्ठि? दुक्खे ञाणं, दुक्खसमुदये ञाणं, दुक्खनिरोधे ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मादिट्ठि’’।

तत्थ कतमो सम्मासङ्कप्पो? नेक्खम्मसङ्कप्पो, अब्यापादसङ्कप्पो, अविहिंसासङ्कप्पो – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासङ्कप्पो’’।

तत्थ कतमा सम्मावाचा? मुसावादा वेरमणी, पिसुणाय वाचाय वेरमणी, फरुसाय वाचाय वेरमणी, सम्फप्पलापा वेरमणी – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मावाचा’’।

तत्थ कतमो सम्माकम्मन्तो? पाणातिपाता वेरमणी, अदिन्‍नादाना वेरमणी, कामेसुमिच्छाचारा वेरमणी – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्माकम्मन्तो’’।

तत्थ कतमो सम्माआजीवो? इध अरियसावको मिच्छाआजीवं पहाय सम्माआजीवेन जीविकं कप्पेति – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्माआजीवो’’।

तत्थ कतमो सम्मावायामो? इध भिक्खु अनुप्पन्‍नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। उप्पन्‍नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। अनुप्पन्‍नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। उप्पन्‍नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्‍लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मावायामो’’।

तत्थ कतमा सम्मासति? इध भिक्खु काये कायानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं। वेदनासु…पे॰… चित्ते…पे॰… धम्मेसु धम्मानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं। अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासति’’।

तत्थ कतमो सम्मासमाधि? इध भिक्खु विविच्‍चेव कामेहि, विविच्‍च अकुसलेहि धम्मेहि, सवितक्‍कं सविचारं विवेकजं पीतिसुखं पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति। वितक्‍कविचारानं वूपसमा, अज्झत्तं सम्पसादनं, चेतसो एकोदिभावं अवितक्‍कं अविचारं समाधिजं पीतिसुखं दुतियं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति। पीतिया च विरागा, उपेक्खको च विहरति, सतो च सम्पजानो, सुखञ्‍च कायेन पटिसंवेदेति, यं तं अरिया आचिक्खन्ति – ‘‘उपेक्खको सतिमा सुखविहारी’’ति, ततियं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति। सुखस्स च पहाना, दुक्खस्स च पहाना, पुब्बेव सोमनस्सदोमनस्सानं अत्थङ्गमा, अदुक्खमसुखं उपेक्खासतिपारिसुद्धिं चतुत्थं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति। अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासमाधि’’।

इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्‍चं’’।

सुत्तन्तभाजनीयं।

२. अभिधम्मभाजनीयं

२०६. चत्तारि सच्‍चानि – दुक्खं, दुक्खसमुदयो, दुक्खनिरोधो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा।

तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।

तत्थ कतमा सम्मादिट्ठि? या पञ्‍ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मादिट्ठि’’।

तत्थ कतमो सम्मासङ्कप्पो? यो तक्‍को वितक्‍को…पे॰… सम्मासङ्कप्पो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासङ्कप्पो’’।

तत्थ कतमा सम्मावाचा? या चतूहि वचीदुच्‍चरितेहि आरति विरति पटिविरति वेरमणी [वेरमणि (क॰) एवमुपरिपि] अकिरिया अकरणं अनज्झापत्ति वेलाअनतिक्‍कमो सेतुघातो सम्मावाचा मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मावाचा’’।

तत्थ कतमो सम्माकम्मन्तो? या तीहि कायदुच्‍चरितेहि आरति विरति पटिविरति वेरमणी अकिरिया अकरणं अनज्झापत्ति वेलाअनतिक्‍कमो सेतुघातो सम्माकम्मन्तो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्माकम्मन्तो’’।

तत्थ कतमो सम्माआजीवो? या मिच्छा आजीवा आरति विरति पटिविरति वेरमणी अकिरिया अकरणं अनज्झापत्ति वेलाअनतिक्‍कमो सेतुघातो सम्माआजीवो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्माआजीवो’’।

तत्थ कतमो सम्मावायामो? यो चेतसिको वीरियारम्भो [विरियारम्भो (सी॰ स्या॰)] …पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मावायामो’’।

तत्थ कतमा सम्मासति? या सति अनुस्सति…पे॰… सम्मासति सतिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासति’’।

तत्थ कतमो सम्मासमाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासमाधि’’। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२०७. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च अवसेसा च किलेसा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्‍च किलेसानं पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्‍चति – ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२०८. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्‍च किलेसानं, अवसेसानञ्‍च अकुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२०९. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्‍च किलेसानं, अवसेसानञ्‍च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्‍च कुसलमूलानं सासवानं पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२१०. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च, अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्‍च किलेसानं, अवसेसानञ्‍च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्‍च कुसलमूलानं सासवानं, अवसेसानञ्‍च सासवानं कुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२११. चत्तारि सच्‍चानि – दुक्खं, दुक्खसमुदयो, दुक्खनिरोधो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा।

तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये पञ्‍चङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि।

तत्थ कतमा सम्मादिट्ठि? या पञ्‍ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मादिट्ठि’’।

तत्थ कतमो सम्मासङ्कप्पो? यो तक्‍को वितक्‍को…पे॰… सम्मासङ्कप्पो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासङ्कप्पो’’।

तत्थ कतमो सम्मावायामो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मावायामो’’।

तत्थ कतमा सम्मासति? या सति अनुस्सति…पे॰… सम्मासति सतिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासति’’।

तत्थ कतमो सम्मासमाधि? या चित्तस्स ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति ‘‘सम्मासमाधि’’। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२१२. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च, अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि , अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्‍च किलेसानं, अवसेसानञ्‍च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्‍च कुसलमूलानं सासवानं, अवसेसानञ्‍च सासवानं कुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये पञ्‍चङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।

२१३. चत्तारि सच्‍चानि – दुक्खं, दुक्खसमुदयो, दुक्खनिरोधो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा।

तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’।

२१४. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च, अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।

तत्थ कतमं दुक्खं? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्‍च रूपं – इदं वुच्‍चति ‘‘दुक्खं’’।

तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्‍च किलेसानं, अवसेसानञ्‍च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्‍च कुसलमूलानं सासवानं, अवसेसानञ्‍च सासवानं कुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।

तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। अयं वुच्‍चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’।

अभिधम्मभाजनीयं।

३. पञ्हापुच्छकं

२१५. चत्तारि अरियसच्‍चानि – दुक्खं अरियसच्‍चं, दुक्खसमुदयं अरियसच्‍चं, दुक्खनिरोधं अरियसच्‍चं, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्‍चं।

२१६. चतुन्‍नं अरियसच्‍चानं कति कुसला, कति अकुसला, कति अब्याकता…पे॰… कति सरणा, कति अरणा?

१. तिकं

२१७. समुदयसच्‍चं अकुसलं। मग्गसच्‍चं कुसलं। निरोधसच्‍चं अब्याकतं। दुक्खसच्‍चं सिया कुसलं, सिया अकुसलं, सिया अब्याकतं। द्वे सच्‍चा सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। निरोधसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘सुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘सुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा विपाकधम्मधम्मा। निरोधसच्‍चं नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मं। दुक्खसच्‍चं सिया विपाकं, सिया विपाकधम्मधम्मं, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मं। समुदयसच्‍चं अनुपादिन्‍नुपादानियं। द्वे सच्‍चा अनुपादिन्‍नअनुपादानिया। दुक्खसच्‍चं सिया उपादिन्‍नुपादानियं, सिया अनुपादिन्‍नुपादानियं।

समुदयसच्‍चं संकिलिट्ठसंकिलेसिकं। द्वे सच्‍चा असंकिलिट्ठअसंकिलेसिका। दुक्खसच्‍चं सिया संकिलिट्ठसंकिलेसिकं, सिया असंकिलिट्ठसंकिलेसिकं। समुदयसच्‍चं सवितक्‍कसविचारं। निरोधसच्‍चं अवितक्‍कअविचारं। मग्गसच्‍चं सिया सवितक्‍कसविचारं, सिया अवितक्‍कविचारमत्तं, सिया अवितक्‍कअविचारं। दुक्खसच्‍चं सिया सवितक्‍कसविचारं, सिया अवितक्‍कविचारमत्तं, सिया अवितक्‍कअविचारं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘सवितक्‍कसविचार’’न्तिपि, ‘‘अवितक्‍कविचारमत्त’’न्तिपि, ‘‘अवितक्‍कअविचार’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा सिया पीतिसहगता, सिया सुखसहगता, सिया उपेक्खासहगता। निरोधसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘पीतिसहगत’’न्तिपि, ‘‘सुखसहगत’’न्तिपि, ‘‘उपेक्खासहगत’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया पीतिसहगतं, सिया सुखसहगतं, सिया उपेक्खासहगतं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘पीतिसहगत’’न्तिपि, ‘‘सुखसहगत’’न्तिपि, ‘‘उपेक्खासहगत’’न्तिपि।

द्वे सच्‍चा नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बा। समुदयसच्‍चं सिया दस्सनेन पहातब्बं, सिया भावनाय पहातब्बं। दुक्खसच्‍चं सिया दस्सनेन पहातब्बं, सिया भावनाय पहातब्बं, सिया नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बं। द्वे सच्‍चा नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बहेतुका। समुदयसच्‍चं सिया दस्सनेन पहातब्बहेतुकं, सिया भावनाय पहातब्बहेतुकं । दुक्खसच्‍चं सिया दस्सनेन पहातब्बहेतुकं, सिया भावनाय पहातब्बहेतुकं, सिया नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बहेतुकं। समुदयसच्‍चं आचयगामि। मग्गसच्‍चं अपचयगामि। निरोधसच्‍चं नेवाचयगामिनापचयगामि। दुक्खसच्‍चं सिया आचयगामि, सिया नेवाचयगामिनापचयगामि। मग्गसच्‍चं सेक्खं। तीणि सच्‍चानि नेवसेक्खनासेक्खा। समुदयसच्‍चं परित्तं । द्वे सच्‍चा अप्पमाणा। दुक्खसच्‍चं सिया परित्तं, सिया महग्गतं। निरोधसच्‍चं अनारम्मणं। मग्गसच्‍चं अप्पमाणारम्मणं। समुदयसच्‍चं सिया परित्तारम्मणं, सिया महग्गतारम्मणं न अप्पमाणारम्मणं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘परित्तारम्मण’’न्तिपि, ‘‘महग्गतारम्मण’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया परित्तारम्मणं, सिया महग्गतारम्मणं, सिया अप्पमाणारम्मणं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘परित्तारम्मण’’न्तिपि, ‘‘महग्गतारम्मण’’न्तिपि, ‘‘अप्पमाणारम्मण’’न्तिपि।

समुदयसच्‍चं हीनं। द्वे सच्‍चा पणीता। दुक्खसच्‍चं सिया हीनं, सिया मज्झिमं। निरोधसच्‍चं अनियतं। मग्गसच्‍चं सम्मत्तनियतं। द्वे सच्‍चा सिया मिच्छत्तनियता, सिया अनियता। निरोधसच्‍चं अनारम्मणं। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘मग्गारम्मण’’न्तिपि, ‘‘मग्गहेतुक’’न्तिपि, ‘‘मग्गाधिपती’’तिपि। मग्गसच्‍चं न मग्गारम्मणं मग्गहेतुकं, सिया मग्गाधिपति, सिया न वत्तब्बं – ‘‘मग्गाधिपती’’ति। दुक्खसच्‍चं सिया मग्गारम्मणं न मग्गहेतुकं, सिया मग्गाधिपति, सिया न वत्तब्बं – ‘‘मग्गारम्मण’’न्तिपि, ‘‘मग्गाधिपती’’तिपि। द्वे सच्‍चा सिया उप्पन्‍ना, सिया अनुप्पन्‍ना, न वत्तब्बा – ‘‘उप्पादिनो’’ति। निरोधसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘उप्पन्‍न’’न्तिपि, ‘‘अनुप्पन्‍न’’न्तिपि, ‘‘उप्पादी’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया उप्पन्‍नं, सिया अनुप्पन्‍नं, सिया उप्पादि। तीणि सच्‍चानि सिया अतीता, सिया अनागता, सिया पच्‍चुप्पन्‍ना। निरोधसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘अतीत’’न्तिपि, ‘‘अनागत’’न्तिपि, ‘‘पच्‍चुप्पन्‍न’’न्तिपि। निरोधसच्‍चं अनारम्मणं। मग्गसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘अतीतारम्मण’’न्तिपि, ‘‘अनागतारम्मण’’न्तिपि, ‘‘पच्‍चुप्पन्‍नारम्मण’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा सिया अतीतारम्मणा, सिया अनागतारम्मणा, सिया पच्‍चुप्पन्‍नारम्मणा, सिया न वत्तब्बा – ‘‘अतीतारम्मणा’’तिपि, ‘‘अनागतारम्मणा’’तिपि, ‘‘पच्‍चुप्पन्‍नारम्मणा’’तिपि। निरोधसच्‍चं बहिद्धा। तीणि सच्‍चानि सिया अज्झत्ता, सिया बहिद्धा, सिया अज्झत्तबहिद्धा। निरोधसच्‍चं अनारम्मणं। मग्गसच्‍चं बहिद्धारम्मणं। समुदयसच्‍चं सिया अज्झत्तारम्मणं, सिया बहिद्धारम्मणं, सिया अज्झत्तबहिद्धारम्मणं। दुक्खसच्‍चं सिया अज्झत्तारम्मणं, सिया बहिद्धारम्मणं, सिया अज्झत्तबहिद्धारम्मणं , सिया न वत्तब्बं – ‘‘अज्झत्तारम्मण’’न्तिपि, ‘‘बहिद्धारम्मण’’न्तिपि, ‘‘अज्झत्तबहिद्धारम्मण’’न्तिपि। तीणि सच्‍चानि अनिदस्सनअप्पटिघा। दुक्खसच्‍चं सिया सनिदस्सनसप्पटिघं, सिया अनिदस्सनसप्पटिघं, सिया अनिदस्सनअप्पटिघं।

२. दुकं

२१८. समुदयसच्‍चं हेतु। निरोधसच्‍चं न हेतु। द्वे सच्‍चा सिया हेतू, सिया न हेतू। द्वे सच्‍चा सहेतुका। निरोधसच्‍चं अहेतुकं। दुक्खसच्‍चं सिया सहेतुकं, सिया अहेतुकं। द्वे सच्‍चा हेतुसम्पयुत्ता। निरोधसच्‍चं हेतुविप्पयुत्तं। दुक्खसच्‍चं सिया हेतुसम्पयुत्तं, सिया हेतुविप्पयुत्तं। समुदयसच्‍चं हेतु चेव सहेतुकञ्‍च। निरोधसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव सहेतुकञ्‍चा’’तिपि, ‘‘सहेतुकञ्‍चेव न च हेतू’’तिपि। मग्गसच्‍चं सिया हेतु चेव सहेतुकञ्‍च, सिया सहेतुकञ्‍चेव न च हेतु। दुक्खसच्‍चं सिया हेतु चेव सहेतुकञ्‍च, सिया सहेतुकञ्‍चेव न च हेतु, सिया न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव सहेतुकञ्‍चा’’तिपि, ‘‘सहेतुकञ्‍चेव न च हेतू’’तिपि। समुदयसच्‍चं हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्‍च। निरोधसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘हेतुसम्पयुत्तञ्‍चेव न च हेतू’’तिपि। मग्गसच्‍चं सिया हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्‍च, सिया हेतुसम्पयुत्तञ्‍चेव न च हेतु। दुक्खसच्‍चं सिया हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्‍च, सिया हेतुसम्पयुत्तञ्‍चेव न च हेतु, सिया न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘हेतुसम्पयुत्तञ्‍चेव न च हेतू’’तिपि। निरोधसच्‍चं न हेतुअहेतुकं। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘न हेतुसहेतुक’’न्तिपि, ‘‘न हेतुअहेतुक’’न्तिपि। मग्गसच्‍चं सिया न हेतुसहेतुकं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘न हेतुसहेतुक’’न्तिपि, ‘‘न हेतुअहेतुक’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया न हेतुसहेतुकं, सिया न हेतुअहेतुकं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘न हेतुसहेतुक’’न्तिपि, ‘‘न हेतुअहेतुक’’न्तिपि।

तीणि सच्‍चानि सप्पच्‍चया। निरोधसच्‍चं अप्पच्‍चयं। तीणि सच्‍चानि सङ्खता। निरोधसच्‍चं असङ्खतं। तीणि सच्‍चानि अनिदस्सना। दुक्खसच्‍चं सिया सनिदस्सनं, सिया अनिदस्सनं। तीणि सच्‍चानि अप्पटिघा। दुक्खसच्‍चं सिया सप्पटिघं, सिया अप्पटिघं। तीणि सच्‍चानि अरूपानि। दुक्खसच्‍चं सिया रूपं, सिया अरूपं। द्वे सच्‍चा लोकिया। द्वे सच्‍चा लोकुत्तरा; केनचि विञ्‍ञेय्या, केनचि न विञ्‍ञेय्या।

समुदयसच्‍चं आसवो। द्वे सच्‍चा नो आसवा। दुक्खसच्‍चं सिया आसवो, सिया नो आसवो। द्वे सच्‍चा सासवा। द्वे सच्‍चा अनासवा । समुदयसच्‍चं आसवसम्पयुत्तं। द्वे सच्‍चा आसवविप्पयुत्ता। दुक्खसच्‍चं सिया आसवसम्पयुत्तं, सिया आसवविप्पयुत्तं। समुदयसच्‍चं आसवो चेव सासवञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘आसवा चेव सासवा चा’’तिपि, ‘‘सासवा चेव नो च आसवा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया आसवो चेव सासवञ्‍च, सिया सासवञ्‍चेव नो च आसवो। समुदयसच्‍चं आसवो चेव आसवसम्पयुत्तञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘आसवा चेव आसवसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘आसवसम्पयुत्ता चेव नो च आसवा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया आसवो चेव आसवसम्पयुत्तञ्‍च , सिया आसवसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च आसवो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘आसवो चेव आसवसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘आसवसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च आसवो’’तिपि। द्वे सच्‍चा आसवविप्पयुत्तअनासवा। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘आसवविप्पयुत्तसासव’’न्तिपि, ‘‘आसवविप्पयुत्तअनासव’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया आसवविप्पयुत्तसासवं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘आसवविप्पयुत्तसासव’’न्तिपि, ‘‘आसवविप्पयुत्तअनासव’’न्तिपि।

समुदयसच्‍चं संयोजनं। द्वे सच्‍चा नो संयोजना। दुक्खसच्‍चं सिया संयोजनं, सिया नो संयोजनं। द्वे सच्‍चा संयोजनिया। द्वे सच्‍चा असंयोजनिया। समुदयसच्‍चं संयोजनसम्पयुत्तं। द्वे सच्‍चा संयोजनविप्पयुत्ता। दुक्खसच्‍चं सिया संयोजनसम्पयुत्तं, सिया संयोजनविप्पयुत्तं। समुदयसच्‍चं संयोजनञ्‍चेव संयोजनियञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘संयोजना चेव संयोजनिया चा’’तिपि, ‘‘संयोजनिया चेव नो च संयोजना’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया संयोजनञ्‍चेव संयोजनियञ्‍च, सिया संयोजनियञ्‍चेव नो च संयोजनं। समुदयसच्‍चं संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘संयोजना चेव संयोजनसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘संयोजनसम्पयुत्ता चेव नो च संयोजना’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, सिया संयोजनसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च संयोजनं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘संयोजनसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च संयोजन’’न्तिपि । द्वे सच्‍चा संयोजनविप्पयुत्तअसंयोजनिया। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘संयोजनविप्पयुत्तसंयोजनिय’’न्तिपि, ‘‘संयोजनविप्पयुत्तअसंयोजनिय’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया संयोजनविप्पयुत्तसंयोजनियं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘संयोजनविप्पयुत्तसंयोजनिय’’न्तिपि, ‘‘संयोजनविप्पयुत्तअसंयोजनिय’’न्तिपि।

समुदयसच्‍चं गन्थो। द्वे सच्‍चा नो गन्था। दुक्खसच्‍चं सिया गन्थो, सिया नो गन्थो। द्वे सच्‍चा गन्थनिया। द्वे सच्‍चा अगन्थनिया। द्वे सच्‍चा गन्थविप्पयुत्ता। द्वे सच्‍चा सिया गन्थसम्पयुत्ता, सिया गन्थविप्पयुत्ता। समुदयसच्‍चं गन्थो चेव गन्थनियञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘गन्था चेव गन्थनिया चा’’तिपि, ‘‘गन्थनिया चेव नो च गन्था’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया गन्थो चेव गन्थनियञ्‍च, सिया गन्थनियञ्‍चेव नो च गन्थो। समुदयसच्‍चं गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्‍च , सिया न वत्तब्बं – ‘‘गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘गन्थसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च गन्थो’’तिपि। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘गन्था चेव गन्थसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘गन्थसम्पयुत्ता चेव नो च गन्था’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्‍च, सिया गन्थसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च गन्थो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘गन्थसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च गन्थो’’तिपि। द्वे सच्‍चा गन्थविप्पयुत्तअगन्थनिया। द्वे सच्‍चा सिया गन्थविप्पयुत्तगन्थनिया, सिया न वत्तब्बा – ‘‘गन्थविप्पयुत्तगन्थनिया’’तिपि, ‘‘गन्थविप्पयुत्तअगन्थनिया’’तिपि।

समुदयसच्‍चं ओघो…पे॰… योगो…पे॰… नीवरणं। द्वे सच्‍चा नो नीवरणा। दुक्खसच्‍चं सिया नीवरणं, सिया नो नीवरणं। द्वे सच्‍चा नीवरणिया द्वे सच्‍चा अनीवरणिया। समुदयसच्‍चं नीवरणसम्पयुत्तं। द्वे सच्‍चा नीवरणविप्पयुत्ता। दुक्खसच्‍चं सिया नीवरणसम्पयुत्तं, सिया नीवरणविप्पयुत्तं। समुदयसच्‍चं नीवरणञ्‍चेव नीवरणियञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘नीवरणा चेव नीवरणिया चा’’तिपि, ‘‘नीवरणिया चेव नो च नीवरणा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया नीवरणञ्‍चेव नीवरणियञ्‍च, सिया नीवरणियञ्‍चेव नो च नीवरणं। समुदयसच्‍चं नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘नीवरणा चेव नीवरणसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘नीवरणसम्पयुत्ता चेव नो च नीवरणा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, सिया नीवरणसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च नीवरणं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि , ‘‘नीवरणसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च नीवरण’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा नीवरणविप्पयुत्तअनीवरणिया। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘नीवरणविप्पयुत्तनीवरणिय’’न्तिपि, ‘‘नीवरणविप्पयुत्तअनीवरणिय’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया नीवरणविप्पयुत्तनीवरणियं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘नीवरणविप्पयुत्तनीवरणिय’’न्तिपि, ‘‘नीवरणविप्पयुत्तअनीवरणिय’’न्तिपि।

तीणि सच्‍चानि नो परामासा। दुक्खसच्‍चं सिया परामासो, सिया नो परामासो। द्वे सच्‍चा परामट्ठा। द्वे सच्‍चा अपरामट्ठा। द्वे सच्‍चा परामासविप्पयुत्ता। समुदयसच्‍चं सिया परामाससम्पयुत्तं, सिया परामासविप्पयुत्तं। दुक्खसच्‍चं सिया परामाससम्पयुत्तं, सिया परामासविप्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘परामाससम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘परामासविप्पयुत्त’’न्तिपि। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘परामासो चेव परामट्ठञ्‍चा’’ति, परामट्ठञ्‍चेव नो च परामासो। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘परामासा चेव परामट्ठा चा’’तिपि , ‘‘परामट्ठा चेव नो च परामासा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया परामासो चेव परामट्ठञ्‍च, सिया परामट्ठञ्‍चेव नो च परामासो। द्वे सच्‍चा परामासविप्पयुत्तअपरामट्ठा। द्वे सच्‍चा सिया परामासविप्पयुत्तपरामट्ठा, सिया न वत्तब्बा – ‘‘परामासविप्पयुत्तपरामट्ठा’’तिपि, ‘‘परामासविप्पयुत्तअपरामट्ठा’’तिपि।

द्वे सच्‍चा सारम्मणा। निरोधसच्‍चं अनारम्मणं। दुक्खसच्‍चं सिया सारम्मणं, सिया अनारम्मणं। तीणि सच्‍चानि नो चित्ता। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तं, सिया नो चित्तं। द्वे सच्‍चा चेतसिका। निरोधसच्‍चं अचेतसिकं। दुक्खसच्‍चं सिया चेतसिकं, सिया अचेतसिकं। द्वे सच्‍चा चित्तसम्पयुत्ता । निरोधसच्‍चं चित्तविप्पयुत्तं। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसम्पयुत्तं, सिया चित्तविप्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘चित्तेन सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘चित्तेन विप्पयुत्त’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा चित्तसंसट्ठा। निरोधसच्‍चं चित्तविसंसट्ठं। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसंसट्ठं, सिया चित्तविसंसट्ठं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘चित्तेन संसट्ठ’’न्तिपि, ‘‘चित्तेन विसंसट्ठ’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा चित्तसमुट्ठाना। निरोधसच्‍चं नो चित्तसमुट्ठानं। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसमुट्ठानं, सिया नो चित्तसमुट्ठानं। द्वे सच्‍चा चित्तसहभुनो। निरोधसच्‍चं नो चित्तसहभू। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसहभू, सिया नो चित्तसहभू। द्वे सच्‍चा चित्तानुपरिवत्तिनो। निरोधसच्‍चं नो चित्तानुपरिवत्ति। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तानुपरिवत्ति, सिया नो चित्तानुपरिवत्ति। द्वे सच्‍चा चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना। निरोधसच्‍चं नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानं । दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसंसट्ठसमुट्ठानं, सिया नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानं। द्वे सच्‍चा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो। निरोधसच्‍चं नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू। दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू, सिया नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू। द्वे सच्‍चा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो। निरोधसच्‍चं नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति । दुक्खसच्‍चं सिया चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति, सिया नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति। तीणि सच्‍चानि बाहिरा। दुक्खसच्‍चं सिया अज्झत्तं, सिया बाहिरं।

तीणि सच्‍चानि नो उपादा। दुक्खसच्‍चं सिया उपादा, सिया नो उपादा। तीणि सच्‍चानि अनुपादिन्‍ना। दुक्खसच्‍चं सिया उपादिन्‍नं, सिया अनुपादिन्‍नं। समुदयसच्‍चं उपादानं। द्वे सच्‍चा नो उपादाना। दुक्खसच्‍चं सिया उपादानं, सिया नो उपादानं। द्वे सच्‍चा उपादानिया। द्वे सच्‍चा अनुपादानिया। द्वे सच्‍चा उपादानविप्पयुत्ता। द्वे सच्‍चा सिया उपादानसम्पयुत्ता, सिया उपादानविप्पयुत्ता। समुदयसच्‍चं उपादानञ्‍चेव उपादानियञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘उपादाना चेव उपादानिया चा’’तिपि, ‘‘उपादानिया चेव नो च उपादाना’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया उपादानञ्‍चेव उपादानियञ्‍च, सिया उपादानियञ्‍चेव नो च उपादानं। समुदयसच्‍चं सिया उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च, सिया न वत्तब्बं – ‘‘उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍चा’’तिपि, ‘‘उपादानसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च उपादान’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘उपादाना चेव उपादानसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘उपादानसम्पयुत्ता चेव नो च उपादाना’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च, सिया उपादानसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च उपादानं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍चा’’ तिपि, ‘‘उपादानसम्पयुत्तञ्‍चेव नो च उपादान’’न्तिपि। द्वे सच्‍चा उपादानविप्पयुत्तअनुपादानिया। द्वे सच्‍चा सिया उपादानविप्पयुत्तउपादानिया, सिया न वत्तब्बा – ‘‘उपादानविप्पयुत्तउपादानिया’’तिपि, ‘‘उपादानविप्पयुत्तअनुपादानिया’’तिपि।

समुदयसच्‍चं किलेसो। द्वे सच्‍चा नो किलेसा। दुक्खसच्‍चं सिया किलेसो, सिया नो किलेसो। द्वे सच्‍चा संकिलेसिका। द्वे सच्‍चा असंकिलेसिका। समुदयसच्‍चं संकिलिट्ठं। द्वे सच्‍चा असंकिलिट्ठा। दुक्खसच्‍चं सिया संकिलिट्ठं, सिया असंकिलिट्ठं। समुदयसच्‍चं किलेससम्पयुत्तं। द्वे सच्‍चा किलेसविप्पयुत्ता। दुक्खसच्‍चं सिया किलेससम्पयुत्तं, सिया किलेसविप्पयुत्तं। समुदयसच्‍चं किलेसो चेव संकिलेसिकञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘किलेसा चेव संकिलेसिका चा’’तिपि, ‘‘संकिलेसिका चेव नो च किलेसा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया किलेसो चेव संकिलेसिकञ्‍च, सिया संकिलेसिकञ्‍चेव नो च किलेसो। समुदयसच्‍चं किलेसो चेव संकिलिट्ठञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘किलेसा चेव संकिलिट्ठा चा’’तिपि, ‘‘संकिलिट्ठा चेव नो च किलेसा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया किलेसो चेव संकिलिट्ठञ्‍च, सिया संकिलिट्ठञ्‍चेव नो च किलेसो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘किलेसो चेव संकिलिट्ठञ्‍चा’’तिपि, ‘‘संकिलिट्ठञ्‍चेव नो च किलेसो’’तिपि। समुदयसच्‍चं किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च। द्वे सच्‍चा न वत्तब्बा – ‘‘किलेसा चेव किलेससम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘किलेससम्पयुत्ता चेव नो च किलेसा’’तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च , सिया किलेससम्पयुत्तञ्‍चेव नो च किलेसो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍चा’’ तिपि, ‘‘किलेससम्पयुत्तञ्‍चेव नो च किलेसो’’तिपि। द्वे सच्‍चा किलेसविप्पयुत्तअसंकिलेसिका। समुदयसच्‍चं न वत्तब्बं – ‘‘किलेसविप्पयुत्तसंकिलेसिक’’न्तिपि, ‘‘किलेसविप्पयुत्तअसंकिलेसिक’’न्तिपि। दुक्खसच्‍चं सिया किलेसविप्पयुत्तसंकिलेसिकं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘किलेसविप्पयुत्तसंकिलेसिक’’न्तिपि, ‘‘किलेसविप्पयुत्तअसंकिलेसिक’’न्तिपि।

द्वे सच्‍चा न दस्सनेन पहातब्बा। द्वे सच्‍चा सिया दस्सनेन पहातब्बा, सिया न दस्सनेन पहातब्बा। द्वे सच्‍चा न भावनाय पहातब्बा। द्वे सच्‍चा सिया भावनाय पहातब्बा, सिया न भावनाय पहातब्बा। द्वे सच्‍चा न दस्सनेन पहातब्बहेतुका। द्वे सच्‍चा सिया दस्सनेन पहातब्बहेतुका, सिया न दस्सनेन पहातब्बहेतुका। द्वे सच्‍चा न भावनाय पहातब्बहेतुका। द्वे सच्‍चा सिया भावनाय पहातब्बहेतुका, सिया न भावनाय पहातब्बहेतुका। समुदयसच्‍चं सवितक्‍कं। निरोधसच्‍चं अवितक्‍कं। द्वे सच्‍चा सिया सवितक्‍का, सिया अवितक्‍का। समुदयसच्‍चं सविचारं। निरोधसच्‍चं अविचारं। द्वे सच्‍चा सिया सविचारा, सिया अविचारा। निरोधसच्‍चं अप्पीतिकं। तीणि सच्‍चानि सिया सप्पीतिका, सिया अप्पीतिका। निरोधसच्‍चं न पीतिसहगतं। तीणि सच्‍चानि सिया पीतिसहगता, सिया न पीतिसहगता। निरोधसच्‍चं न सुखसहगतं। तीणि सच्‍चानि सिया सुखसहगता, सिया न सुखसहगता। निरोधसच्‍चं न उपेक्खासहगतं। तीणि सच्‍चानि सिया उपेक्खासहगता, सिया न उपेक्खासहगता।

समुदयसच्‍चं कामावचरं। द्वे सच्‍चा न कामावचरा। दुक्खसच्‍चं सिया कामावचरं, सिया न कामावचरं। तीणि सच्‍चानि न रूपावचरा। दुक्खसच्‍चं सिया रूपावचरं, सिया न रूपावचरं। तीणि सच्‍चानि न अरूपावचरा। दुक्खसच्‍चं सिया अरूपावचरं, सिया न अरूपावचरं। द्वे सच्‍चा परियापन्‍ना। द्वे सच्‍चा अपरियापन्‍ना। मग्गसच्‍चं निय्यानिकं। तीणि सच्‍चानि अनिय्यानिका। मग्गसच्‍चं नियतं। निरोधसच्‍चं अनियतं। द्वे सच्‍चा सिया नियता, सिया अनियता। द्वे सच्‍चा सउत्तरा। द्वे सच्‍चा अनुत्तरा। समुदयसच्‍चं सरणं। द्वे सच्‍चा अरणा। दुक्खसच्‍चं सिया सरणं, सिया अरणन्ति।

पञ्हापुच्छकं।

सच्‍चविभङ्गो निट्ठितो।

Advertisement