१८. धम्महदयविभङ्गो
१. सब्बसङ्गाहिकवारो
९७८. कति खन्धा, कति आयतनानि, कति धातुयो, कति सच्चानि, कति इन्द्रियानि, कति हेतू, कति आहारा, कति फस्सा, कति वेदना, कति सञ्ञा, कति चेतना, कति चित्तानि?
पञ्चक्खन्धा, द्वादसायतनानि, अट्ठारस धातुयो, चत्तारि सच्चानि, बावीसतिन्द्रियानि, नव हेतू, चत्तारो आहारा, सत्त फस्सा, सत्त वेदना, सत्त सञ्ञा, सत्त चेतना, सत्त चित्तानि।
९७९. तत्थ कतमे पञ्चक्खन्धा? रूपक्खन्धो, वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इमे वुच्चन्ति ‘‘पञ्चक्खन्धा’’।
९८०. तत्थ कतमानि द्वादसायतनानि? चक्खायतनं, रूपायतनं, सोतायतनं, सद्दायतनं, घानायतनं, गन्धायतनं, जिव्हायतनं, रसायतनं, कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘द्वादसायतनानि’’।
९८१. तत्थ कतमा अट्ठारस धातुयो? चक्खुधातु, रूपधातु, चक्खुविञ्ञाणधातु, सोतधातु, सद्दधातु, सोतविञ्ञाणधातु, घानधातु , गन्धधातु, घानविञ्ञाणधातु, जिव्हाधातु, रसधातु, जिव्हाविञ्ञाणधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, कायविञ्ञाणधातु, मनोधातु, धम्मधातु, मनोविञ्ञाणधातु – इमा वुच्चन्ति ‘‘अट्ठारस धातुयो’’।
९८२. तत्थ कतमानि चत्तारि सच्चानि? दुक्खसच्चं, समुदयसच्चं, निरोधसच्चं, मग्गसच्चं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘चत्तारि सच्चानि’’।
९८३. तत्थ कतमानि बावीसतिन्द्रियानि? चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं, पुरिसिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सुखिन्द्रियं, दुक्खिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं, दोमनस्सिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं , सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं, अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं, अञ्ञिन्द्रियं, अञ्ञाताविन्द्रियं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘बावीसतिन्द्रियानि’’।
९८४. तत्थ कतमे नव हेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अकुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू।
तत्थ कतमे तयो कुसलहेतू? अलोभो कुसलहेतु, अदोसो कुसलहेतु, अमोहो कुसलहेतु – इमे तयो कुसलहेतू।
तत्थ कतमे तयो अकुसलहेतू? लोभो अकुसलहेतु, दोसो अकुसलहेतु, मोहो अकुसलहेतु – इमे तयो अकुसलहेतू।
तत्थ कतमे तयो अब्याकतहेतू? कुसलानं वा धम्मानं विपाकतो किरियाब्याकतेसु वा धम्मेसु अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे तयो अब्याकतहेतू। इमे वुच्चन्ति ‘‘नव हेतू’’।
९८५. तत्थ कतमे चत्तारो आहारा? कबळीकाराहारो [कबळिंकारो आहारो (सी॰ स्या॰)], फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो , विञ्ञाणाहारो – इमे वुच्चन्ति ‘‘चत्तारो आहारा’’।
९८६. तत्थ कतमे सत्त फस्सा? चक्खुसम्फस्सो, सोतसम्फस्सो, घानसम्फस्सो, जिव्हासम्फस्सो, कायसम्फस्सो, मनोधातुसम्फस्सो, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – इमे वुच्चन्ति ‘‘सत्त फस्सा’’।
९८७. तत्थ कतमा सत्त वेदना? चक्खुसम्फस्सजा वेदना, सोतसम्फस्सजा वेदना, घानसम्फस्सजा वेदना, जिव्हासम्फस्सजा वेदना, कायसम्फस्सजा वेदना, मनोधातुसम्फस्सजा वेदना, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा वेदना – इमा वुच्चन्ति ‘‘सत्त वेदना’’।
९८८. तत्थ कतमा सत्त सञ्ञा? चक्खुसम्फस्सजा सञ्ञा, सोतसम्फस्सजा सञ्ञा, घानसम्फस्सजा सञ्ञा, जिव्हासम्फस्सजा सञ्ञा, कायसम्फस्सजा सञ्ञा, मनोधातुसम्फस्सजा सञ्ञा, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा सञ्ञा – इमा वुच्चन्ति ‘‘सत्त सञ्ञा’’।
९८९. तत्थ कतमा सत्त चेतना? चक्खुसम्फस्सजा चेतना, सोतसम्फस्सजा चेतना, घानसम्फस्सजा चेतना, जिव्हासम्फस्सजा चेतना, कायसम्फस्सजा चेतना, मनोधातुसम्फस्सजा चेतना, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा चेतना – इमा वुच्चन्ति ‘‘सत्त चेतना’’।
९९०. तत्थ कतमानि सत्त चित्तानि? चक्खुविञ्ञाणं, सोतविञ्ञाणं, घानविञ्ञाणं, जिव्हाविञ्ञाणं , कायविञ्ञाणं, मनोधातु, मनोविञ्ञाणधातु – इमानि वुच्चन्ति ‘‘सत्त चित्तानि’’।
२. उप्पत्तानुप्पत्तिवारो
१. कामधातु
९९१. कामधातुया कति खन्धा, कति आयतनानि, कति धातुयो, कति सच्चानि, कति इन्द्रियानि, कति हेतू, कति आहारा, कति फस्सा, कति वेदना, कति सञ्ञा, कति चेतना, कति चित्तानि?
कामधातुया पञ्चक्खन्धा, द्वादसायतनानि, अट्ठारस धातुयो, तीणि सच्चानि, बावीसतिन्द्रियानि, नव हेतू, चत्तारो आहारा, सत्त फस्सा, सत्त वेदना, सत्त सञ्ञा, सत्त चेतना, सत्त चित्तानि।
९९२. तत्थ कतमे कामधातुया पञ्चक्खन्धा? रूपक्खन्धो, वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया पञ्चक्खन्धा’’।
तत्थ कतमानि कामधातुया द्वादसायतनानि? चक्खायतनं, रूपायतनं , सोतायतनं, सद्दायतनं, घानायतनं, गन्धायतनं, जिव्हायतनं, रसायतनं, कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया द्वादसायतनानि’’।
तत्थ कतमा कामधातुया अट्ठारस धातुयो? चक्खुधातु, रूपधातु, चक्खुविञ्ञाणधातु, सोतधातु, सद्दधातु, सोतविञ्ञाणधातु, घानधातु, गन्धधातु, घानविञ्ञाणधातु, जिव्हाधातु, रसधातु, जिव्हाविञ्ञाणधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, कायविञ्ञाणधातु, मनोधातु, धम्मधातु , मनोविञ्ञाणधातु – इमा वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया अट्ठारस धातुयो’’।
तत्थ कतमानि कामधातुया तीणि सच्चानि? दुक्खसच्चं, समुदयसच्चं, मग्गसच्चं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया तीणि सच्चानि’’।
तत्थ कतमानि कामधातुया बावीसतिन्द्रियानि? चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं…पे॰… अञ्ञाताविन्द्रियं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया बावीसतिन्द्रियानि’’।
तत्थ कतमे कामधातुया नव हेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अकुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू…पे॰… इमे वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया नव हेतू’’।
तत्थ कतमे कामधातुया चत्तारो आहारा? कबळीकाराहारो, फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया चत्तारो आहारा’’।
तत्थ कतमे कामधातुया सत्त फस्सा? चक्खुसम्फस्सो सोतसम्फस्सो, घानसम्फस्सो, जिव्हासम्फस्सो, कायसम्फस्सो, मनोधातुसम्फस्सो, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया सत्त फस्सा’’।
तत्थ कतमा कामधातुया सत्त वेदना? चक्खुसम्फस्सजा वेदना, सोतसम्फस्सजा वेदना, घानसम्फस्सजा वेदना, जिव्हासम्फस्सजा वेदना, कायसम्फस्सजा वेदना, मनोधातुसम्फस्सजा वेदना, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा वेदना – इमा वुच्चत्ति ‘‘कामधातुया सत्त वेदना’’।
तत्थ कतमा कामधातुया सत्त सञ्ञा? चक्खुसम्फस्सजा सञ्ञा, सोतसम्फस्सजा सञ्ञा, घानसम्फस्सजा सञ्ञा, जिव्हासम्फस्सजा सञ्ञा, कायसम्फस्सजा सञ्ञा, मनोधातुसम्फस्सजा सञ्ञा, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा सञ्ञा – इमा वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया सत्त सञ्ञा’’।
तत्थ कतमा कामधातुया सत्त चेतना? चक्खुसम्फस्सजा चेतना, सोतसम्फस्सजा चेतना, घानसम्फस्सजा चेतना, जिव्हासम्फस्सजा चेतना, कायसम्फस्सजा चेतना, मनोधातुसम्फस्सजा चेतना, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा चेतना – इमा वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया सत्त चेतना’’।
तत्थ कतमानि कामधातुया सत्त चित्तानि? चक्खुविञ्ञाणं, सोतविञ्ञाणं, घानविञ्ञाणं, जिव्हाविञ्ञाणं, कायविञ्ञाणं, मनोधातु, मनोविञ्ञाणधातु – इमानि वुच्चन्ति ‘‘कामधातुया सत्त चित्तानि’’।
२. रूपधातु
९९३. रूपधातुया कति खन्धा, कति आयतना, कति धातुयो, कति सच्चानि, कति इन्द्रियानि…पे॰… कति चित्तानि?
रूपधातुया पञ्चक्खन्धा, छ आयतनानि, नव धातुयो, तीणि सच्चानि , चुद्दसिन्द्रियानि, अट्ठ हेतू, तयो आहारा, चत्तारो फस्सा, चतस्सो वेदना, चतस्सो सञ्ञा, चतस्सो चेतना, चत्तारि चित्तानि।
९९४. तत्थ कतमे रूपधातुया पञ्चक्खन्धा? रूपक्खन्धो, वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इमे वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया पञ्चक्खन्धा’’।
तत्थ कतमानि रूपधातुया छ आयतनानि? चक्खायतनं, रूपायतनं, सोतायतनं, सद्दायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया छ आयतनानि’’।
तत्थ कतमा रूपधातुया नव धातुयो? चक्खुधातु, रूपधातु, चक्खुविञ्ञाणधातु, सोतधातु, सद्दधातु, सोतविञ्ञाणधातु, मनोधातु, धम्मधातु, मनोविञ्ञाणधातु – इमा वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया नव धातुयो’’।
तत्थ कतमानि रूपधातुया तीणि सच्चानि? दुक्खसच्चं, समुदयसच्चं, मग्गसच्चं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया तीणि सच्चानि’’।
तत्थ कतमानि रूपधातुया चुद्दसिन्द्रियानि? चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं , उपेक्खिन्द्रियं, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं, अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं, अञ्ञिन्द्रियं, अञ्ञाताविन्द्रियं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया चुद्दसिन्द्रियानि’’।
तत्थ कतमे रूपधातुया अट्ठ हेतू? तयो कुसलहेतू, द्वे अकुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू।
तत्थ कतमे तयो कुसलहेतू? अलोभो कुसलहेतु, अदोसो कुसलहेतु, अमोहो कुसलहेतु – इमे तयो कुसलहेतू।
तत्थ कतमे द्वे अकुसलहेतू? लोभो अकुसलहेतु, मोहो अकुसलहेतु – इमे द्वे अकुसलहेतू।
तत्थ कतमे तयो अब्याकतहेतू? कुसलानं वा धम्मानं विपाकतो किरियाब्याकतेसु वा धम्मेसु अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे तयो अब्याकतहेतू। इमे वुच्चन्ति रूपधातुया अट्ठ हेतू।
तत्थ कतमे रूपधातुया तयो आहारा? फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – इमे वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया तयो आहारा’’।
तत्थ कतमे रूपधातुया चत्तारो फस्सा? चक्खुसम्फस्सो, सोतसम्फस्सो, मनोधातुसम्फस्सो, मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – इमे वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया चत्तारो फस्सा’’।
तत्थ कतमा रूपधातुया चतस्सो वेदना…पे॰… चतस्सो सञ्ञा…पे॰… चतस्सो चेतना…पे॰… चत्तारि चित्तानि? चक्खुविञ्ञाणं, सोतविञ्ञाणं, मनोधातु, मनोविञ्ञाणधातु – इमानि वुच्चन्ति ‘‘रूपधातुया चत्तारि चित्तानि’’।
३. अरूपधातु
९९५. अरूपधातुया कति खन्धा…पे॰… कति चित्तानि?
अरूपधातुया चत्तारो खन्धा, द्वे आयतनानि, द्वे धातुयो, तीणि सच्चानि, एकादसिन्द्रियानि , अट्ठ हेतू, तयो आहारा, एको फस्सो, एका वेदना, एका सञ्ञा, एका चेतना, एकं चित्तं।
९९६. तत्थ कतमे अरूपधातुया चत्तारो खन्धा? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इमे वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया चत्तारो खन्धा’’।
तत्थ कतमानि अरूपधातुया द्वे आयतनानि? मनायतनं, धम्मायतनं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया द्वे आयतनानि’’।
तत्थ कतमा अरूपधातुया द्वे धातुयो? मनोविञ्ञाणधातु , धम्मधातु – इमा वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया द्वे धातुयो’’।
तत्थ कतमानि अरूपधातुया तीणि सच्चानि? दुक्खसच्चं, समुदयसच्चं, मग्गसच्चं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया तीणि सच्चानि’’।
तत्थ कतमानि अरूपधातुया एकादसिन्द्रियानि? मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं, अञ्ञिन्द्रियं, अञ्ञाताविन्द्रियं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया एकादसिन्द्रियानि’’।
तत्थ कतमे अरूपधातुया अट्ठ हेतू? तयो कुसलहेतू, द्वे अकुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू…पे॰… इमे वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया अट्ठ हेतू’’।
तत्थ कतमे अरूपधातुया तयो आहारा? फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – इमे वुच्चन्ति ‘‘अरूपधातुया तयो आहारा’’।
तत्थ कतमो अरूपधातुया एको फस्सो? मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – अयं वुच्चति ‘‘अरूपधातुया एको फस्सो’’।
तत्थ कतमा अरूपधातुया एका वेदना…पे॰… एका सञ्ञा…पे॰… एका चेतना…पे॰… एकं चित्तं? मनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘अरूपधातुया एकं चित्तं’’।
४. अपरियापन्नं
९९७. अपरियापन्ने कति खन्धा…पे॰… कति चित्तानि?
अपरियापन्ने चत्तारो खन्धा, द्वे आयतनानि, द्वे धातुयो, द्वे सच्चानि, द्वादसिन्द्रियानि, छ हेतू, तयो आहारा, एको फस्सो, एका वेदना, एका सञ्ञा, एका चेतना, एकं चित्तं।
९९८. तत्थ कतमे अपरियापन्ने चत्तारो खन्धा? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो , सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इमे वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने चत्तारो खन्धा’’।
तत्थ कतमानि अपरियापन्ने द्वे आयतनानि? मनायतनं, धम्मायतनं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने द्वे आयतनानि’’।
तत्थ कतमा अपरियापन्ने द्वे धातुयो? मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु – इमा वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने द्वे धातुयो’’।
तत्थ कतमानि अपरियापन्ने द्वे सच्चानि? मग्गसच्चं, निरोधसच्चं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने द्वे सच्चानि’’।
तत्थ कतमानि अपरियापन्ने द्वादसिन्द्रियानि? मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं, अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं, अञ्ञिन्द्रियं, अञ्ञाताविन्द्रियं – इमानि वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने द्वादसिन्द्रियानि’’।
तत्थ कतमे अपरियापन्ने छ हेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू।
तत्थ कतमे तयो कुसलहेतू? अलोभो कुसलहेतु, अदोसो कुसलहेतु, अमोहो कुसलहेतु – इमे तयो कुसलहेतू।
तत्थ कतमे तयो अब्याकतहेतू? कुसलानं धम्मानं विपाकतो अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे तयो अब्याकतहेतू। इमे वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने छ हेतू’’।
तत्थ कतमे अपरियापन्ने तयो आहारा? फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – इमे वुच्चन्ति ‘‘अपरियापन्ने तयो आहारा’’।
तत्थ कतमो अपरियापन्ने एको फस्सो? मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – अयं वुच्चति ‘‘अपरियापन्ने एको फस्सो’’।
तत्थ कतमा अपरियापन्ने एका वेदना…पे॰… एका सञ्ञा…पे॰… एका चेतना…पे॰… एकं चित्तं? मनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘अपरियापन्ने एकं चित्तं’’।
३. परियापन्नापरियापन्नवारो
१. कामधातु
९९९. पञ्चन्नं खन्धानं कति कामधातुपरियापन्ना, कति न कामधातुपरियापन्ना…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति कामधातुपरियापन्ना, कति न कामधातुपरियापन्ना?
१०००. रूपक्खन्धो कामधातुपरियापन्नो; चत्तारो खन्धा सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
दसायतना कामधातुपरियापन्ना; द्वे आयतना सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
सोळस धातुयो कामधातुपरियापन्ना; द्वे धातुयो सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
समुदयसच्चं कामधातुपरियापन्नं; द्वे सच्चा न कामधातुपरियापन्ना; दुक्खसच्चं सिया कामधातुपरियापन्नं, सिया न कामधातुपरियापन्नं।
दसिन्द्रिया कामधातुपरियापन्ना; तीणिन्द्रिया न कामधातुपरियापन्ना; नविन्द्रिया सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
तयो अकुसलहेतू कामधातुपरियापन्ना; छ हेतू सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
कबळीकारो आहारो कामधातुपरियापन्नो; तयो आहारा सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
छ फस्सा कामधातुपरियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया कामधातु परियापन्नो, सिया न कामधातुपरियापन्नो।
छ वेदना…पे॰… छ सञ्ञा… छ चेतना… छ चित्ता कामधातुपरियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातु सिया कामधातुपरियापन्ना, सिया न कामधातुपरियापन्ना।
२. रूपधातु
१००१. पञ्चन्नं खन्धानं कति रूपधातुपरियापन्ना, कति न रूपधातुपरियापन्ना …पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति रूपधातुपरियापन्ना, कति न रूपधातुपरियापन्ना?
१००२. रूपक्खन्धो न रूपधातुपरियापन्नो; चत्तारो खन्धा सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
दसायतना न रूपधातुपरियापन्ना; द्वे आयतना सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
सोळस धातुयो न रूपधातुपरियापन्ना; द्वे धातुयो सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
तीणि सच्चानि न रूपधातुपरियापन्ना; दुक्खसच्चं सिया रूपधातुपरियापन्नं, सिया न रूपधातुपरियापन्नं।
तेरसिन्द्रिया न रूपधातुपरियापन्ना; नविन्द्रिया सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
तयो अकुसलहेतू न रूपधातुपरियापन्ना; छ हेतू सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
कबळीकारो आहारो न रूपधातुपरियापन्नो; तयो आहारा सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
छ फस्सा न रूपधातुपरियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया रूपधातुपरियापन्नो, सिया न रूपधातुपरियापन्नो।
छ वेदना…पे॰… छ सञ्ञा… छ चेतना… छ चित्ता न रूपधातुपरियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातु सिया रूपधातुपरियापन्ना, सिया न रूपधातुपरियापन्ना।
३. अरूपधातु
१००३. पञ्चन्नं खन्धानं कति अरूपधातुपरियापन्ना, कति न अरूपधातुपरियापन्ना…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति अरूपधातुपरियापन्ना, कति न अरूपधातुपरियापन्ना?
१००४. रूपक्खन्धो न अरूपधातुपरियापन्नो; चत्तारो खन्धा सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
दसायतना न अरूपधातुपरियापन्ना; द्वे आयतना सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
सोळस धातुयो न अरूपधातुपरियापन्ना; द्वे धातुयो सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
तीणि सच्चानि न अरूपधातुपरियापन्नानि।
दुक्खसच्चं सिया अरूपधातुपरियापन्नं, सिया न अरूपधातुपरियापन्नं।
चुद्दसिन्द्रिया न अरूपधातुपरियापन्ना; अट्ठिन्द्रिया सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
तयो अकुसलहेतू न अरूपधातुपरियापन्ना; छ हेतू सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
कबळीकारो आहारो न अरूपधातुपरियापन्नो; तयो आहारा सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
छ फस्सा न अरूपधातुपरियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया अरूपधातुपरियापन्नो, सिया न अरूपधातुपरियापन्नो।
छ वेदना…पे॰… छ सञ्ञा … छ चेतना… छ चित्ता न अरूपधातुपरियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातु सिया अरूपधातुपरियापन्ना, सिया न अरूपधातुपरियापन्ना।
४. परियापन्नापरियापन्नं
१००५. पञ्चन्नं खन्धानं कति परियापन्ना, कति अपरियापन्ना…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति परियापन्ना, कति अपरियापन्ना?
१००६. रूपक्खन्धो परियापन्नो; चत्तारो खन्धा सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
दसायतना परियापन्ना; द्वे आयतना सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
सोळस धातुयो परियापन्ना; द्वे धातुयो सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
द्वे सच्चा परियापन्ना; द्वे सच्चा अपरियापन्ना।
दसिन्द्रिया परियापन्ना, तीणिन्द्रिया अपरियापन्ना; नविन्द्रिया सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
तयो अकुसलहेतू परियापन्ना; छ हेतू सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
कबळीकारो आहारो परियापन्नो; तयो आहारा सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
छ फस्सा परियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया परियापन्नो, सिया अपरियापन्नो।
छ वेदना…पे॰… छ सञ्ञा… छ चेतना… छ चित्ता परियापन्ना; मनोविञ्ञाणधातु सिया परियापन्ना, सिया अपरियापन्ना।
४. धम्मदस्सनवारो
१. कामधातु
१००७. कामधातुया उपपत्तिक्खणे कति खन्धा पातुभवन्ति…पे॰… कति चित्तानि पातुभवन्ति?
कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं पञ्चक्खन्धा पातुभवन्ति; कस्सचि एकादसायतनानि पातुभवन्ति; कस्सचि दसायतनानि पातुभवन्ति; कस्सचि अपरानि दसायतनानि पातुभवन्ति; कस्सचि नवायतनानि पातुभवन्ति; कस्सचि सत्तायतनानि पातुभवन्ति; कस्सचि एकादस धातुयो पातुभवन्ति; कस्सचि दस धातुयो पातुभवन्ति; कस्सचि अपरा दस धातुयो पातुभवन्ति; कस्सचि नव धातुयो पातुभवन्ति; कस्सचि सत्त धातुयो पातुभवन्ति; सब्बेसं एकं सच्चं पातुभवति; कस्सचि चुद्दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि अपरानि तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि द्वादसिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि नविन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि अपरानि नविन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि अपरानि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि सत्तिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि पञ्चिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि चत्तारिन्द्रियानि पातुभवन्ति; कस्सचि तयो हेतू पातुभवन्ति; कस्सचि द्वे हेतू पातुभवन्ति; कस्सचि [केचि (स्या॰)] अहेतुका पातुभवन्ति ; सब्बेसं चत्तारो आहारा पातुभवन्ति; सब्बेसं एको फस्सो पातुभवति; सब्बेसं एका वेदना… एका सञ्ञा… एका चेतना… एकं चित्तं पातुभवति।
१००८. कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं कतमे पञ्चक्खन्धा पातुभवन्ति? रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्ञाणक्खन्धो – कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं इमे पञ्चक्खन्धा पातुभवन्ति।
१००९. कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स एकादसायतनानि पातुभवन्ति? कामावचरानं देवानं, पठमकप्पिकानं मनुस्सानं, ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं, नेरयिकानं परिपुण्णायतनानं उपपत्तिक्खणे एकादसायतनानि पातुभवन्ति – चक्खायतनं, रूपायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, गन्धायतनं, जिव्हायतनं, रसायतनं, कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि एकादसायतनानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स दसायतनानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चन्धानं उपपत्तिक्खणे दसायतनानि पातुभवन्ति – रूपायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, गन्धायतनं, जिव्हायतनं, रसायतनं , कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि दसायतनानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स अपरानि दसायतनानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चबधिरानं उपपत्तिक्खणे दसायतनानि पातुभवन्ति – चक्खायतनं, रूपायतनं, घानायतनं, गन्धायतनं, जिव्हायतनं, रसायतनं, कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि दसायतनानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स नवायतनानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चन्धबधिरानं उपपत्तिक्खणे नवायतनानि पातुभवन्ति – रूपायतनं, घानायतनं, गन्धायतनं, जिव्हायतनं, रसायतनं, कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि नवायतनानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स सत्तायतनानि पातुभवन्ति? गब्भसेय्यकानं सत्तानं उपपत्तिक्खणे सत्तायतनानि पातुभवन्ति – रूपायतनं, गन्धायतनं, रसायतनं, कायायतनं, फोट्ठब्बायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि सत्तायतनानि पातुभवन्ति।
१०१०. कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स एकादस धातुयो पातुभवन्ति? कामावचरानं देवानं, पठमकप्पिकानं मनुस्सानं, ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं परिपुण्णायतनानं उपपत्तिक्खणे एकादस धातुयो पातुभवन्ति – चक्खुधातु, रूपधातु, सोतधातु, घानधातु, गन्धधातु, जिव्हाधातु, रसधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमा एकादस धातुयो पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स दस धातुयो पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं , जच्चन्धानं उपपत्तिक्खणे दस धातुयो पातुभवन्ति – रूपधातु, सोतधातु, घानधातु, गन्धधातु, जिव्हाधातु, रसधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमा दस धातुयो पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स अपरा दस धातुयो पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चबधिरानं उपपत्तिक्खणे दस धातुयो पातुभवन्ति – चक्खुधातु, रूपधातु, घानधातु, गन्धधातु, जिव्हाधातु, रसधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमा दस धातुयो पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स नव धातुयो पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चन्धबधिरानं उपपत्तिक्खणे नव धातुयो पातुभवन्ति – रूपधातु, घानधातु, गन्धधातु, जिव्हाधातु, रसधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमा नव धातुयो पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स सत्त धातुयो पातुभवन्ति? गब्भसेय्यकानं सत्तानं उपपत्तिक्खणे सत्त धातुयो पातुभवन्ति – रूपधातु, गन्धधातु, रसधातु, कायधातु, फोट्ठब्बधातु, मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमा सत्त धातुयो पातुभवन्ति।
१०११. कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं कतमं एकं सच्चं पातुभवति? दुक्खसच्चं – कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं इदं एकं सच्चं पातुभवति।
१०१२. कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स चुद्दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति? कामावचरानं देवानं, सहेतुकानं ञाणसम्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे चुद्दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति – चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं , मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि चुद्दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति? कामावचरानं देवानं सहेतुकानं ञाणविप्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति – चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स अपरानि तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति? पठमकप्पिकानं मनुस्सानं सहेतुकानं ञाणसम्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति – चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं , वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि तेरसिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स द्वादसिन्द्रियानि पातुभवन्ति? पठमकप्पिकानं मनुस्सानं सहेतुकानं ञाणविप्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे द्वादसिन्द्रियानि पातुभवन्ति – चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि द्वादसिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति? गब्भसेय्यकानं सत्तानं सहेतुकानं ञाणसम्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति – कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स नविन्द्रियानि पातुभवन्ति? गब्भसेय्यकानं सत्तानं सहेतुकानं ञाणविप्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे नविन्द्रियानि पातुभवन्ति – कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि नविन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स अपरानि नविन्द्रियानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं परिपुण्णायतनानं उपपत्तिक्खणे नविन्द्रियानि पातुभवन्ति – चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं , उपेक्खिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि नविन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चन्धानं उपपत्तिक्खणे अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति – सोतिन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स अपरानि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चबधिरानं उपपत्तिक्खणे अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति – चक्खुन्द्रियं, घानिन्द्रियं, जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स सत्तिन्द्रियानि पातुभवन्ति? ओपपातिकानं पेतानं, ओपपातिकानं असुरानं, ओपपातिकानं तिरच्छानगतानं नेरयिकानं, जच्चन्धबधिरानं उपपत्तिक्खणे सत्तिन्द्रियानि पातुभवन्ति – घानिन्द्रियं , जिव्हिन्द्रियं, कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि सत्तिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स पञ्चिन्द्रियानि पातुभवन्ति? गब्भसेय्यकानं सत्तानं अहेतुकानं, ठपेत्वा नपुंसकानं, उपपत्तिक्खणे पञ्चिन्द्रियानि पातुभवन्ति – कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, इत्थिन्द्रियं वा पुरिसिन्द्रियं वा, जीवितिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि पञ्चिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स चत्तारिन्द्रियानि पातुभवन्ति? गब्भसेय्यकानं सत्तानं अहेतुकानं, नपुंसकानं उपपत्तिक्खणे चत्तारिन्द्रियानि पातुभवन्ति – कायिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं , उपेक्खिन्द्रियं। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमानि चत्तारिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
१०१३. कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स तयो हेतू पातुभवन्ति? कामावचरानं देवानं, पठमकप्पिकानं मनुस्सानं, गब्भसेय्यकानं सत्तानं सहेतुकानं ञाणसम्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे तयो हेतू पातुभवन्ति – अलोभो विपाकहेतु, अदोसो विपाकहेतु, अमोहो विपाकहेतु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमे तयो हेतू पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे कस्स द्वे हेतू पातुभवन्ति? कामावचरानं देवानं, पठमकप्पिकानं मनुस्सानं, गब्भसेय्यकानं सत्तानं सहेतुकानं ञाणविप्पयुत्तानं उपपत्तिक्खणे द्वे हेतू पातुभवन्ति – अलोभो विपाकहेतु, अदोसो विपाकहेतु। कामधातुया उपपत्तिक्खणे एतेसं इमे द्वे हेतू पातुभवन्ति। अवसेसानं सत्तानं [अवसेसा सत्ता (?)] अहेतुका पातुभवन्ति।
१०१४. कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं कतमे चत्तारो आहारा पातुभवन्ति। कबळीकारो आहारो, फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं इमे चत्तारो आहारा पातुभवन्ति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं कतमो एको फस्सो पातुभवति? मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं अयं एको फस्सो पातुभवति।
कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं कतमा एका वेदना … एका सञ्ञा… एका चेतना… एकं चित्तं पातुभवति? मनोविञ्ञाणधातु – कामधातुया उपपत्तिक्खणे सब्बेसं इदं एकं चित्तं पातुभवति।
२. रूपधातु
१०१५. रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कति खन्धा पातुभवन्ति…पे॰… कति चित्तानि पातुभवन्ति?
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे, ठपेत्वा असञ्ञसत्तानं देवानं, पञ्चक्खन्धा पातुभवन्ति, पञ्चायतनानि पातुभवन्ति, पञ्च धातुयो पातुभवन्ति, एकं सच्चं पातुभवति, दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति, तयो हेतू पातुभवन्ति, तयो आहारा पातुभवन्ति, एको फस्सो पातुभवति, एका वेदना… एका सञ्ञा… एका चेतना… एकं चित्तं पातुभवति।
१०१६. रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमे पञ्चक्खन्धा पातुभवन्ति ? रूपक्खन्धो, वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमे पञ्चक्खन्धा पातुभवन्ति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमानि पञ्चायतनानि पातुभवन्ति? चक्खायतनं, रूपायतनं, सोतायतनं, मनायतनं, धम्मायतनं – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमानि पञ्चायतनानि पातुभवन्ति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमा पञ्च धातुयो पातुभवन्ति? चक्खुधातु, रूपधातु, सोतधातु, मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमा पञ्च धातुयो पातुभवन्ति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमं एकं सच्चं पातुभवति? दुक्खसच्चं – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इदं एकं सच्चं पातुभवति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमानि दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति? चक्खुन्द्रियं, सोतिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं वा उपेक्खिन्द्रियं वा, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं , सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमानि दसिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमे तयो हेतू पातुभवन्ति? अलोभो विपाकहेतु, अदोसो विपाकहेतु, अमोहो विपाकहेतु – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमे तयो हेतू पातुभवन्ति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमे तयो आहारा पातुभवन्ति? फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमे तयो आहारा पातुभवन्ति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमो एको फस्सो पातुभवति? मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे अयं एको फस्सो पातुभवति।
रूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमा एका वेदना… एका सञ्ञा… एका चेतना… एकं चित्तं पातुभवति? मनोविञ्ञाणधातु – रूपधातुया उपपत्तिक्खणे इदं एकं चित्तं पातुभवति।
३. असञ्ञसत्ता
१०१७. असञ्ञसत्तानं देवानं उपपत्तिक्खणे कति खन्धा पातुभवन्ति…पे॰… कति चित्तानि पातुभवन्ति?
असञ्ञसत्तानं देवानं उपपत्तिक्खणे एको खन्धो पातुभवति – रूपक्खन्धो; द्वे आयतनानि पातुभवन्ति – रूपायतनं, धम्मायतनं; द्वे धातुयो पातुभवन्ति – रूपधातु, धम्मधातु; एकं सच्चं पातुभवति – दुक्खसच्चं; एकिन्द्रियं पातुभवति – रूपजीवितिन्द्रियं। असञ्ञसत्ता देवा अहेतुका अनाहारा अफस्सका अवेदनका असञ्ञका अचेतनका अचित्तका पातुभवन्ति।
४. अरूपधातु
१०१८. अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कति खन्धा पातुभवन्ति…पे॰… कति चित्तानि पातुभवन्ति?
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे चत्तारो खन्धा पातुभवन्ति, द्वे आयतनानि पातुभवन्ति, द्वे धातुयो पातुभवन्ति, एकं सच्चं पातुभवति, अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति, तयो हेतू पातुभवन्ति, तयो आहारा पातुभवन्ति, एको फस्सो पातुभवति, एका वेदना… एका सञ्ञा… एका चेतना… एकं चित्तं पातुभवति।
१०१९. अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमे चत्तारो खन्धा पातुभवन्ति? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमे चत्तारो खन्धा पातुभवन्ति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमानि द्वे आयतनानि पातुभवन्ति? मनायतनं, धम्मायतनं – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमानि द्वे आयतनानि पातुभवन्ति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमा द्वे धातुयो पातुभवन्ति? मनोविञ्ञाणधातु, धम्मधातु – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमा द्वे धातुयो पातुभवन्ति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमं एकं सच्चं पातुभवति? दुक्खसच्चं – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इदं एकं सच्चं पातुभवति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमानि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति? मनिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं, सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमानि अट्ठिन्द्रियानि पातुभवन्ति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमे तयो हेतू पातुभवन्ति? अलोभो विपाकहेतु, अदोसो विपाकहेतु, अमोहो विपाकहेतु – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमे तयो हेतू पातुभवन्ति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमे तयो आहारा पातुभवन्ति? फस्साहारो, मनोसञ्चेतनाहारो, विञ्ञाणाहारो – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इमे तयो आहारा पातुभवन्ति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमो एको फस्सो पातुभवति? मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे अयं एको फस्सो पातुभवति।
अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे कतमा एका वेदना…पे॰… एका सञ्ञा… एका चेतना… एकं चित्तं पातुभवति? मनोविञ्ञाणधातु – अरूपधातुया उपपत्तिक्खणे इदं एकं चित्तं पातुभवति।
५. भूमन्तरदस्सनवारो
१०२०. कामावचरा धम्मा, न कामावचरा धम्मा, रूपावचरा धम्मा, न रूपावचरा धम्मा, अरूपावचरा धम्मा, न अरूपावचरा धम्मा, परियापन्ना धम्मा, अपरियापन्ना धम्मा।
कतमे धम्मा कामावचरा? हेट्ठतो अवीचिनिरयं परियन्तं करित्वा, उपरितो परनिम्मितवसवत्ती देवे अन्तोकरित्वा, यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्ना खन्धधातुआयतना; रूपं, वेदना, सञ्ञा, सङ्खारा, विञ्ञाणं – इमे धम्मा कामावचरा।
कतमे धम्मा न कामावचरा? रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्ना – इमे धम्मा न कामावचरा।
कतमे धम्मा रूपावचरा? हेट्ठतो ब्रह्मलोकं परियन्तं करित्वा, उपरितो अकनिट्ठे देवे अन्तोकरित्वा , यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्ना समापन्नस्स वा उपपन्नस्स वा दिट्ठधम्मसुखविहारिस्स वा चित्तचेतसिका धम्मा – इमे धम्मा रूपावचरा।
कतमे धम्मा न रूपावचरा? कामावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्ना – इमे धम्मा न रूपावचरा।
कतमे धम्मा अरूपावचरा? हेट्ठतो आकासानञ्चायतनूपगे देवे परियन्तं करित्वा, उपरितो नेवसञ्ञानासञ्ञायतनूपगे देवे अन्तोकरित्वा, यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्ना समापन्नस्स वा उपपन्नस्स वा दिट्ठधम्मसुखविहारिस्स वा चित्तचेतसिका धम्मा – इमे धम्मा अरूपावचरा।
कतमे धम्मा न अरूपावचरा? कामावचरा, रूपावचरा, अपरियापन्ना – इमे धम्मा न अरूपावचरा।
कतमे धम्मा परियापन्ना? सासवा कुसलाकुसलब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, रूपक्खन्धो, वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा परियापन्ना।
कतमे धम्मा अपरियापन्ना? मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अपरियापन्ना।
६. उप्पादककम्मआयुप्पमाणवारो
१. उप्पादककम्मं
१०२१. देवाति । तयो देवा – सम्मुतिदेवा [सम्मतिदेवा (स्या॰)], उपपत्तिदेवा, विसुद्धिदेवा।
सम्मुतिदेवा नाम – राजानो, देवियो, कुमारा।
उपपत्तिदेवा नाम – चातुमहाराजिके [चातुम्महाराजिके (सी॰ स्या॰)] देवे उपादाय तदुपरि देवा।
विसुद्धिदेवा नाम – अरहन्तो वुच्चन्ति।
दानं दत्वा, सीलं समादियित्वा, उपोसथकम्मं कत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? दानं दत्वा, सीलं समादियित्वा, उपोसथकम्मं कत्वा अप्पेकच्चे खत्तियमहासालानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे ब्राह्मणमहासालानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे गहपतिमहासालानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे चातुमहाराजिकानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे तावतिंसानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे यामानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे तुसितानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे निम्मानरतीनं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति।
२. आयुप्पमाणं
१०२२. मनुस्सानं कित्तकं आयुप्पमाणं? वस्ससतं, अप्पं वा भिय्यो [अप्पं वा भिय्यो वा (स्या॰ क॰) दी॰ नि॰ २.७]।
१०२३. चातुमहाराजिकानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? यानि मानुसकानि पञ्ञास वस्सानि, चातुम्महाराजिकानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो [रत्तिदिवो (क॰) अ॰ नि॰ ३.७१]। ताय रत्तिया तिंस रत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि पञ्च वस्ससतानि चातुम्महाराजिकानं देवानं आयुप्पमाणं। मनुस्सानं गणनाय कित्तकं होति? नवुति वस्ससतसहस्सानि।
तावतिंसानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? यं मानुसकं वस्ससतं, तावतिंसानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंस रत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बं वस्ससहस्सं तावतिंसानं देवानं आयुप्पमाणं। मनुस्सानं गणनाय कित्तकं होति? तिस्सो च वस्सकोटियो सट्ठि च वस्ससतसहस्सानि।
यामानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? यानि मानुसकानि द्वे वस्ससतानि, यामानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो । तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि द्वे वस्ससहस्सानि यामानं देवानं आयुप्पमाणं। मनुस्सानं गणनाय कित्तकं होति? चुद्दसञ्च वस्सकोटियो चत्तारीसञ्च वस्ससतसहस्सानि।
तुसितानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? यानि मानुसकानि चत्तारि वस्ससतानि, तुसितानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि चत्तारि वस्ससहस्सानि तुसितानं देवानं आयुप्पमाणं। मनुस्सानं गणनाय कित्तकं होति? सत्तपञ्ञास वस्सकोटियो सट्ठि च वस्ससतसहस्सानि।
निम्मानरतीनं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? यानि मानुसकानि अट्ठ वस्ससतानि, निम्मानरतीनं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि अट्ठ वस्ससहस्सानि निम्मानरतीनं देवानं आयुप्पमाणं। मनुस्सानं गणनाय कित्तकं होति? द्वे वस्सकोटिसतानि तिंसञ्च वस्सकोटियो चत्तारीसञ्च वस्ससतसहस्सानि।
परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? यानि मानुसकानि सोळस वस्ससतानि, परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि सोळस वस्ससहस्सानि परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं आयुप्पमाणं। मनुस्सानं गणनाय कित्तकं होति? नव च वस्सकोटिसतानि एकवीसञ्च वस्सकोटियो सट्ठि च वस्ससतसहस्सानीति।
छ एते [छपि ते (स्या॰)] कामावचरा, सब्बकामसमिद्धिनो।
सब्बेसं एकसङ्खातो, आयु भवति कित्तको॥
द्वादस कोटिसतं तेसं, अट्ठवीसञ्च कोटियो।
पञ्ञास सतसहस्सानि, वस्सग्गेन पकासिताति॥
१०२४. पठमं झानं परित्तं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? पठमं झानं परित्तं भावेत्वा ब्रह्मपारिसज्जानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? कप्पस्स ततियो भागो।
पठमं झानं मज्झिमं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? पठमं झानं मज्झिमं भावेत्वा ब्रह्मपुरोहितानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? उपड्ढकप्पो।
पठमं झानं पणीतं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? पठमं झानं पणीतं भावेत्वा महाब्रह्मानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? कप्पो [एको कप्पो (स्या॰)]।
१०२५. दुतियं झानं परित्तं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? दुतियं झानं परित्तं भावेत्वा परित्ताभानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? द्वे कप्पा।
दुतियं झानं मज्झिमं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? दुतियं झानं मज्झिमं भावेत्वा अप्पमाणाभानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? चत्तारो कप्पा।
दुतियं झानं पणीतं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? दुतियं झानं पणीतं भावेत्वा आभस्सरानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? अट्ठ कप्पा।
१०२६. ततियं झानं परित्तं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? ततियं झानं परित्तं भावेत्वा परित्तसुभानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? सोळस कप्पा।
ततियं झानं मज्झिमं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? ततियं झानं मज्झिमं भावेत्वा अप्पमाणसुभानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? बात्तिंस कप्पा।
ततियं झानं पणीतं भावेत्वा कत्थ उपपज्जन्ति? ततियं झानं पणीतं भावेत्वा सुभकिण्हानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति। तेसं कित्तकं आयुप्पमाणं? चतुसट्ठि कप्पा।
१०२७. चतुत्थं झानं भावेत्वा आरम्मणनानत्तता मनसिकारनानत्तता छन्दनानत्तता पणिधिनानत्तता अधिमोक्खनानत्तता अभिनीहारनानत्तता पञ्ञानानत्तता अप्पेकच्चे असञ्ञसत्तानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे वेहप्फलानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे अविहानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे अतप्पानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे सुदस्सानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे सुदस्सीनं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे अकनिट्ठानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे आकासानञ्चायतनूपगानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे विञ्ञाणञ्चायतनूपगानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे आकिञ्चञ्ञायतनूपगानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति, अप्पेकच्चे नेवसञ्ञानासञ्ञायतनूपगानं देवानं सहब्यतं उपपज्जन्ति।
असञ्ञसत्तानञ्च वेहप्फलानञ्च देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? पञ्चकप्पसतानि।
अविहानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? कप्पसहस्सं।
अतप्पानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? द्वे कप्पसहस्सानि।
सुदस्सानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? चत्तारि कप्पसहस्सानि।
सुदस्सीनं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? अट्ठ कप्पसहस्सानि।
अकनिट्ठानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? सोळस कप्पसहस्सानि।
१०२८. आकासानञ्चायतनूपगानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? वीसति कप्पसहस्सानि।
विञ्ञाणञ्चायतनूपगानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? चत्तारीस कप्पसहस्सानि।
आकिञ्चञ्ञायतनूपगानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? सट्ठि कप्पसहस्सानि।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतनूपगानं देवानं कित्तकं आयुप्पमाणं? चतुरासीति कप्पसहस्सानीति।
१०२९. उक्खित्ता पुञ्ञतेजेन, कामरूपगतिं गता।
भवग्गतम्पि [भवग्गं वापि (स्या॰)] सम्पत्ता, पुनागच्छन्ति [पुन गच्छन्ति (स्या॰)] दुग्गतिं॥
ताव दीघायुका सत्ता, चवन्ति आयुसङ्खया।
नत्थि कोचि भवो निच्चो, इति वुत्तं महेसिना॥
तस्मा हि धीरा निपका, निपुणा अत्थचिन्तका।
जरामरणमोक्खाय, भावेन्ति मग्गमुत्तमं॥
भावयित्वा सुचिं मग्गं, निब्बानोगधगामिनं।
सब्बासवे परिञ्ञाय, परिनिब्बन्ति अनासवाति॥
७. अभिञ्ञेय्यादिवारो
१०३०. पञ्चन्नं खन्धानं कति अभिञ्ञेय्या, कति परिञ्ञेय्या, कति पहातब्बा, कति भावेतब्बा, कति सच्छिकातब्बा, कति न पहातब्बा, न भावेतब्बा, न सच्छिकातब्बा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति अभिञ्ञेय्या, कति परिञ्ञेय्या, कति पहातब्बा, कति भावेतब्बा, कति सच्छिकातब्बा, कति न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा?
१०३१. रूपक्खन्धो अभिञ्ञेय्यो परिञ्ञेय्यो न पहातब्बो न भावेतब्बो न सच्छिकातब्बो। चत्तारो खन्धा अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या, सिया पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा, सिया न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा।
दसायतना अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा। द्वे आयतना अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या, सिया पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा, सिया न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा।
सोळस धातुयो अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा। द्वे धातुयो अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या, सिया पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा, सिया न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा।
समुदयसच्चं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं पहातब्बं न भावेतब्बं न सच्छिकातब्बं। मग्गसच्चं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं न पहातब्बं भावेतब्बं न सच्छिकातब्बं । निरोधसच्चं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं न पहातब्बं न भावेतब्बं सच्छिकातब्बं। दुक्खसच्चं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं, सिया पहातब्बं, न भावेतब्बं, न सच्छिकातब्बं, सिया न पहातब्बं।
नविन्द्रिया अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा। दोमनस्सिन्द्रियं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं पहातब्बं न भावेतब्बं न सच्छिकातब्बं। अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं न पहातब्बं भावेतब्बं न सच्छिकातब्बं। अञ्ञिन्द्रियं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं न पहातब्बं, सिया भावेतब्बं, सिया सच्छिकातब्बं। अञ्ञाताविन्द्रियं अभिञ्ञेय्यं परिञ्ञेय्यं न पहातब्बं न भावेतब्बं सच्छिकातब्बं। तीणिन्द्रिया अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा, सिया न भावेतब्बा, सच्छिकातब्बा। छ इन्द्रिया अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या, सिया पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा, सिया न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा।
तयो अकुसलहेतू अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा। तयो कुसलहेतू अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, न सच्छिकातब्बा, सिया न भावेतब्बा। तयो अब्याकतहेतू अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा न भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा , सिया न सच्छिकातब्बा।
कबळीकारो आहारो अभिञ्ञेय्यो परिञ्ञेय्यो न पहातब्बो न भावेतब्बो न सच्छिकातब्बो। तयो आहारा अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या, सिया पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा, सिया न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा।
छ फस्सा अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो अभिञ्ञेय्यो परिञ्ञेय्यो, सिया पहातब्बो, सिया भावेतब्बो, सिया सच्छिकातब्बो, सिया न पहातब्बो न भावेतब्बो न सच्छिकातब्बो।
छ वेदना…पे॰… छ सञ्ञा… छ चेतना… छ चित्ता अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा। मनोविञ्ञाणधातु अभिञ्ञेय्या परिञ्ञेय्या, सिया पहातब्बा, सिया भावेतब्बा, सिया सच्छिकातब्बा , सिया न पहातब्बा न भावेतब्बा न सच्छिकातब्बा।
८. सारम्मणानारम्मणवारो
१०३२. पञ्चन्नं खन्धानं कति सारम्मणा, कति अनारम्मणा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति सारम्मणा, कति अनारम्मणा?
१०३३. रूपक्खन्धो अनारम्मणो। चत्तारो खन्धा सारम्मणा।
दसायतना अनारम्मणा। मनायतनं सारम्मणं। धम्मायतनं सिया सारम्मणं, सिया अनारम्मणं।
दस धातुयो अनारम्मणा। सत्त धातुयो सारम्मणा। धम्मधातु सिया सारम्मणा, सिया अनारम्मणा।
द्वे सच्चा सारम्मणा। निरोधसच्चं अनारम्मणं। दुक्खसच्चं सिया सारम्मणं, सिया अनारम्मणं।
सत्तिन्द्रिया अनारम्मणा। चुद्दसिन्द्रिया सारम्मणा। जीवितिन्द्रियं सिया सारम्मणं, सिया अनारम्मणं। नव हेतू सारम्मणा। कबळीकारो आहारो अनारम्मणो। तयो आहारा सारम्मणा। सत्त फस्सा… सत्त वेदना… सत्त सञ्ञा… सत्त चेतना… सत्त चित्ता सारम्मणा।
१०३४. पञ्चन्नं खन्धानं कति सारम्मणारम्मणा, कति अनारम्मणारम्मणा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति सारम्मणारम्मणा, कति अनारम्मणारम्मणा?
१०३५. रूपक्खन्धो अनारम्मणो। चत्तारो खन्धा सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा।
दसायतना अनारम्मणा। मनायतनं सिया सारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणारम्मणं। धम्मायतनं सिया सारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणं।
दस धातुयो अनारम्मणा। छ धातुयो अनारम्मणारम्मणा। मनोविञ्ञाणधातु सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा। धम्मधातु सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणा।
निरोधसच्चं अनारम्मणं। मग्गसच्चं अनारम्मणारम्मणं। समुदयसच्चं सिया सारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणारम्मणं। दुक्खसच्चं सिया सारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणं।
सत्तिन्द्रिया अनारम्मणा। पञ्चिन्द्रिया अनारम्मणारम्मणा। नविन्द्रिया सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा। जीवितिन्द्रियं सिया सारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणारम्मणं, सिया अनारम्मणं।
नव हेतू सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा। कबळीकारो आहारो अनारम्मणो। तयो आहारा सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा। छ फस्सा अनारम्मणारम्मणा । मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया सारम्मणारम्मणो सिया अनारम्मणारम्मणो। छ वेदना… छ सञ्ञा… छ चेतना… छ चित्ता अनारम्मणारम्मणा। मनोविञ्ञाणधातु सिया सारम्मणारम्मणा, सिया अनारम्मणारम्मणा।
९. दिट्ठसुतादिदस्सनवारो
१०३६. पञ्चन्नं खन्धानं कति दिट्ठा, कति सुता, कति मुता, कति विञ्ञाता, कति न दिट्ठा न सुता न मुता न विञ्ञाता…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति दिट्ठा, कति सुता, कति मुता, कति विञ्ञाता, कति न दिट्ठा न सुता न मुता न विञ्ञाता?
१०३७. रूपक्खन्धो सिया दिट्ठो, सिया सुतो, सिया मुतो, सिया विञ्ञातो, सिया न दिट्ठो न सुतो न मुतो, विञ्ञातो। चत्तारो खन्धा न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता।
रूपायतनं दिट्ठं, न सुतं न मुतं, विञ्ञातं। सद्दायतनं न दिट्ठं, सुतं, न मुतं, विञ्ञातं। गन्धायतनं… रसायतनं… फोट्ठब्बायतनं न दिट्ठं न सुतं, मुतं, विञ्ञातं। सत्तायतना न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता।
रूपधातु दिट्ठा, न सुता न मुता, विञ्ञाता। सद्दधातु न दिट्ठा, सुता, न मुता, विञ्ञाता। गन्धधातु… रसधातु… फोट्ठब्बधातु न दिट्ठा न सुता, मुता, विञ्ञाता। तेरस धातुयो न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता।
तीणि सच्चानि न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता। दुक्खसच्चं सिया दिट्ठं, सिया सुतं, सिया मुतं, सिया विञ्ञातं, सिया न दिट्ठं न सुतं न मुतं, विञ्ञातं।
बावीसतिन्द्रिया न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता। नव हेतू न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता। चत्तारो आहारा न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता। सत्त फस्सा न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता। सत्त वेदना… सत्त सञ्ञा… सत्त चेतना… सत्त चित्ता न दिट्ठा न सुता न मुता, विञ्ञाता।
१०. तिकादिदस्सनवारो
१. कुसलत्तिकं
१०३८. पञ्चन्नं खन्धानं कति कुसला, कति अकुसला, कति अब्याकता…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति कुसला, कति अकुसला, कति अब्याकता?
रूपक्खन्धो अब्याकतो। चत्तारो खन्धा सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता। दसायतना अब्याकता। द्वायतना सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता। सोळस धातुयो अब्याकता। द्वे धातुयो सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता। समुदयसच्चं अकुसलं। मग्गसच्चं कुसलं। निरोधसच्चं अब्याकतं। दुक्खसच्चं सिया कुसलं, सिया अकुसलं, सिया अब्याकतं।
दसिन्द्रिया अब्याकता। दोमनस्सिन्द्रियं अकुसलं। अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं कुसलं। चत्तारिन्द्रिया सिया कुसला, सिया अब्याकता। छ इन्द्रिया सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता।
तयो कुसलहेतू कुसला। तयो अकुसलहेतू अकुसला। तयो अब्याकतहेतू अब्याकता। कबळीकारो आहारो अब्याकतो। तयो आहारा सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता। छ फस्सा अब्याकता। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया कुसलो, सिया अकुसलो, सिया अब्याकतो। छ वेदना… छ सञ्ञा… छ चेतना… छ चित्ता अब्याकता। मनोविञ्ञाणधातु सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता।
२. वेदनातिकं
१०३९. पञ्चन्नं खन्धानं कति सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, कति दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, कति अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, कति दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, कति अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता?
द्वे खन्धा न वत्तब्बा सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि। तयो खन्धा सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता।
दसायतना न वत्तब्बा सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि। मनायतनं सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं। धम्मायतनं सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि।
दस धातुयो न वत्तब्बा सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि। पञ्च धातुयो अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, कायविञ्ञाणधातु सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता। मनोविञ्ञाणधातु सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। धम्मधातु सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया न वत्तब्बा सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि।
द्वे सच्चा सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। निरोधसच्चं न वत्तब्बं सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि। दुक्खसच्चं सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि।
द्वादसिन्द्रिया न वत्तब्बा सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि। छ इन्द्रिया सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। तीणिन्द्रिया सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता , सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। जीवितिन्द्रियं सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तन्तिपि।
दोसो अकुसलहेतु दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तो। सत्त हेतू सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। मोहो अकुसलहेतु सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तो, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तो, सिया दुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तो।
कबळीकारो आहारो न वत्तब्बो सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तोति पि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तोतिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तोतिपि। तयो आहारा सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता।
पञ्च फस्सा अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। कायविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तो, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तो। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तो, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तो, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तो।
सत्त वेदना न वत्तब्बा सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि, अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तातिपि। पञ्च सञ्ञा… पञ्च चेतना… पञ्च चित्ता अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, कायविञ्ञाणधातु सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता। मनोविञ्ञाणधातु सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता।
३. विपाकत्तिकं
१०४०. पञ्चन्नं खन्धानं कति विपाका, कति विपाकधम्मधम्मा, कति नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति विपाका, कति विपाकधम्मधम्मा, कति नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा?
रूपक्खन्धो नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मो। चत्तारो खन्धा सिया विपाका, सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा।
दसायतना नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। द्वायतना सिया विपाका, सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा।
दस धातुयो नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। पञ्च धातुयो विपाका। मनोधातु सिया विपाका, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। द्वे धातुयो सिया विपाका सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा।
द्वे सच्चा विपाकधम्मधम्मा। निरोधसच्चं नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मं। दुक्खसच्चं सिया विपाकं, सिया विपाकधम्मधम्मं, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मं।
सत्तिन्द्रिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। तीणिन्द्रिया विपाका। द्विन्द्रिया विपाकधम्मधम्मा। अञ्ञिन्द्रियं सिया विपाकं, सिया विपाकधम्मधम्मं। नविन्द्रिया सिया विपाका, सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा।
छ हेतू विपाकधम्मधम्मा। तयो अब्याकतहेतू सिया विपाका, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा।
कबळीकारो आहारो नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मो। तयो आहारा सिया विपाका, सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। पञ्च फस्सा विपाका। मनोधातुसम्फस्सो सिया विपाको, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मो। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया विपाको, सिया विपाकधम्मधम्मो, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मो। पञ्च वेदना… पञ्च सञ्ञा… पञ्च चेतना… पञ्च चित्ता विपाका। मनोधातु सिया विपाका, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। मनोविञ्ञाणधातु सिया विपाका, सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा।
४. उपादिन्नत्तिकं
१०४१. पञ्चन्नं खन्धानं कति उपादिन्नुपादानिया, कति अनुपादिन्नुपादानिया, कति अनुपादिन्नअनुपादानिया…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति उपादिन्नुपादानिया, कति अनुपादिन्नुपादानिया, कति अनुपादिन्नअनुपादानिया?
रूपक्खन्धो सिया उपादिन्नुपादानियो, सिया अनुपादिन्नुपादानियो ४। चत्तारो खन्धा सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया।
पञ्चायतना उपादिन्नुपादानिया। सद्दायतनं अनुपादिन्नुपादानियं। चत्तारो आयतना सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया। द्वायतना सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया।
दस धातुयो उपादिन्नुपादानिया। सद्दधातु अनुपादिन्नुपादानिया। पञ्च धातुयो सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया। द्वे धातुयो सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया।
समुदयसच्चं अनुपादिन्नुपादानियं। द्वे सच्चा अनुपादिन्नअनुपादानिया। दुक्खसच्चं सिया उपादिन्नुपादानियं, सिया अनुपादिन्नुपादानियं।
नविन्द्रिया उपादिन्नुपादानिया। दोमनस्सिन्द्रियं अनुपादिन्नुपादानियं। तीणिन्द्रिया अनुपादिन्नअनुपादानिया। नविन्द्रिया सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया। तयो अकुसलहेतू अनुपादिन्नुपादानिया। तयो कुसलहेतू सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया। तयो अब्याकतहेतू सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया।
कबळीकारो आहारो सिया उपादिन्नुपादानियो, सिया अनुपादिन्नुपादानियो। तयो आहारा सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया ।
पञ्च फस्सा उपादिन्नुपादानिया। मनोधातुसम्फस्सो सिया उपादिन्नुपादानियो, सिया अनुपादिन्नुपादानियो। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया उपादिन्नुपादानियो, सिया अनुपादिन्नुपादानियो, सिया अनुपादिन्नअनुपादानियो। पञ्च वेदना… पञ्च सञ्ञा… पञ्च चेतना… पञ्च चित्ता उपादिन्नुपादानिया। मनोधातु सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया। मनोविञ्ञाणधातु सिया उपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नुपादानिया, सिया अनुपादिन्नअनुपादानिया।
५. वितक्कत्तिकं
१०४२. पञ्चन्नं खन्धानं कति सवितक्कसविचारा, कति अवितक्कविचारमत्ता, कति अवितक्कअविचारा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति सवितक्कसविचारा, कति अवितक्कविचारमत्ता, कति अवितक्कअविचारा?
रूपक्खन्धो अवितक्कअविचारो। तयो खन्धा सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा। सङ्खारक्खन्धो सिया सवितक्कसविचारो, सिया अवितक्कविचारमत्तो, सिया अवितक्कअविचारो सिया न वत्तब्बो सवितक्कसविचारोतिपि , अवितक्कविचारमत्तोतिपि, अवितक्कअविचारोतिपि।
दसायतना अवितक्कअविचारा। मनायतनं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कविचारमत्तं, सिया अवितक्कअविचारं। धम्मायतनं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कविचारमत्तं, सिया अवितक्कअविचारं, सिया न वत्तब्बं सवितक्कसविचारन्तिपि, अवितक्कविचारमत्तन्तिपि, अवितक्कअविचारन्तिपि।
पन्नरस धातुयो अवितक्कअविचारा। मनोधातु सवितक्कसविचारा। मनोविञ्ञाणधातु सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा। धम्मधातु सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा, सिया न वत्तब्बा सवितक्कसविचारातिपि, अवितक्कविचारमत्तातिपि, अवितक्कअविचारातिपि।
समुदयसच्चं सवितक्कसविचारं। निरोधसच्चं अवितक्कअविचारं। मग्गसच्चं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कविचारमत्तं, सिया अवितक्कअविचारं। दुक्खसच्चं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कविचारमत्तं, सिया अवितक्कअविचारं, सिया न वत्तब्बं सवितक्कसविचारन्तिपि, अवितक्कविचारमत्तन्तिपि, अवितक्कअविचारन्तिपि।
नविन्द्रिया अवितक्कअविचारा। दोमनस्सिन्द्रियं सवितक्कसविचारं। उपेक्खिन्द्रियं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कअविचारं। एकादसिन्द्रिया सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा।
तयो अकुसलहेतू सवितक्कसविचारा। छ हेतू सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा। कबळीकारो आहारो अवितक्कअविचारो। तयो आहारा सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा। पञ्च फस्सा अवितक्कअविचारा। मनोधातुसम्फस्सो सवितक्कसविचारो। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया सवितक्कसविचारो, सिया अवितक्कविचारमत्तो, सिया अवितक्कअविचारो। पञ्च वेदना… पञ्च सञ्ञा… पञ्च चेतना… पञ्च चित्ता अवितक्कअविचारा मनोधातु सवितक्कसविचारा , मनोविञ्ञाणधातु सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता, सिया अवितक्कअविचारा।
(१) रूपदुकं
१०४३. पञ्चन्नं खन्धानं कति रूपा, कति अरूपा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति रूपा, कति अरूपा?
रूपक्खन्धो रूपं। चत्तारो खन्धा अरूपा। दसायतना रूपा। मनायतनं अरूपं। धम्मायतनं सिया रूपं, सिया अरूपं। दस धातुयो रूपा। सत्त धातुयो अरूपा। धम्मधातु सिया रूपा, सिया अरूपा। तीणि सच्चानि अरूपा। दुक्खसच्चं सिया रूपं, सिया अरूपं। सत्तिन्द्रिया रूपा। चुद्दसिन्द्रिया अरूपा। जीवितिन्द्रियं सिया रूपं, सिया अरूपं। नव हेतू अरूपा। कबळीकारो आहारो रूपं। तयो आहारा अरूपा। सत्त फस्सा अरूपा। सत्त वेदना… सत्त सञ्ञा… सत्त चेतना सत्त चित्ता अरूपा।
(२) लोकियदुकं
१०४४. पञ्चन्नं खन्धानं कति लोकिया, कति लोकुत्तरा? द्वादसन्नं आयतनानं कति लोकिया, कति लोकुत्तरा? अट्ठारसन्नं धातूनं कति लोकिया, कति लोकुत्तरा? चतुन्नं सच्चानं कति लोकिया, कति लोकुत्तरा…पे॰… सत्तन्नं चित्तानं कति लोकिया, कति लोकुत्तरा?
रूपक्खन्धो लोकियो। चत्तारो खन्धा सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। दसायतना लोकिया । द्वे आयतना सिया लोकिया , सिया लोकुत्तरा। सोळस धातुयो लोकिया। द्वे धातुयो सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। द्वे सच्चा लोकिया। द्वे सच्चा लोकुत्तरा।
दसिन्द्रिया लोकिया। तीणिन्द्रिया लोकुत्तरा। नविन्द्रिया सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। तयो अकुसलहेतू लोकिया। छ हेतू सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। कबळीकारो आहारो लोकियो। तयो आहारा सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा । छ फस्सा लोकिया। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सो सिया लोकियो, सिया लोकुत्तरो। छ वेदना लोकिया। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा वेदना सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। छ सञ्ञा लोकिया। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा सञ्ञा सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। छ चेतना लोकिया। मनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजा चेतना सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा। छ चित्ता लोकिया। मनोविञ्ञाणधातु सिया लोकिया, सिया लोकुत्तराति।
अभिञ्ञा द्वे सारम्मणा, दिट्ठा कुसलवेदना।
विपाका च उपादिन्ना, वितक्कं रूपलोकियाति॥
धम्महदयविभङ्गो निट्ठितो।
विभङ्गपकरणं निट्ठितं।