Wikipitaka - The Completing Tipitaka
Advertisement

१५. पटिसम्भिदाविभङ्गो

१. सुत्तन्तभाजनीयं

१. सङ्गहवारो

७१८. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा [पटिभाणपटिसम्भिदा (स्या॰) एवमुपरिपि]। अत्थे ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, धम्मे ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा। अयं सङ्गहवारो।

२. सच्‍चवारो

७१९. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। दुक्खे ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, दुक्खसमुदये ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, दुक्खनिरोधे ञाणं अत्थपटिसम्भिदा , दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा। अयं सच्‍चवारो।

३. हेतुवारो

७२०. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। हेतुम्हि ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, हेतुफले ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा। अयं हेतुवारो।

४. धम्मवारो

७२१. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। ये धम्मा जाता भूता सञ्‍जाता निब्बत्ता अभिनिब्बत्ता पातुभूता, इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा; यम्हा धम्मा ते धम्मा जाता भूता सञ्‍जाता निब्बत्ता अभिनिब्बत्ता पातुभूता, तेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा; तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा; ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा। अयं धम्मवारो।

५. पटिच्‍चसमुप्पादवारो

७२२. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। जरामरणे ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, जरामरणसमुदये ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, जरामरणनिरोधे ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, जरामरणनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७२३. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। जातिया ञाणं…पे॰… भवे ञाणं…पे॰… उपादाने ञाणं…पे॰… तण्हाय ञाणं…पे॰… वेदनाय ञाणं…पे॰… फस्से ञाणं…पे॰… सळायतने ञाणं…पे॰… नामरूपे ञाणं…पे॰… विञ्‍ञाणे ञाणं…पे॰… सङ्खारेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, सङ्खारसमुदये ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, सङ्खारनिरोधे ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, सङ्खारनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं धम्मपटिसम्भिदा, तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा। अयं पटिच्‍चसमुप्पादवारो।

६. परियत्तिवारो

७२४. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

तत्थ कतमा धम्मपटिसम्भिदा? इध भिक्खु धम्मं जानाति – सुत्तं गेय्यं वेय्याकरणं गाथं उदानं इतिवुत्तकं जातकं अब्भुतधम्मं वेदल्‍लं। अयं वुच्‍चति ‘‘धम्मपटिसम्भिदा’’। सो तस्स तस्सेव भासितस्स अत्थं जानाति – ‘‘अयं इमस्स भासितस्स अत्थो, अयं इमस्स भासितस्स अत्थो’’ति। अयं वुच्‍चति ‘‘अत्थपटिसम्भिदा’’। तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा। अयं परियत्तिवारो।

सुत्तन्तभाजनीयं।

२. अभिधम्मभाजनीयं

१. कुसलवारो

७२५. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ , तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति, इमे धम्मा कुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा, याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति, तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७२६. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७२७. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७२८. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्‍चञ्‍ञायतनं समतिक्‍कम्म नेवसञ्‍ञानासञ्‍ञायतनसञ्‍ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७२९. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

२. अकुसलवारो

७३०. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अकुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३१. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं…पे॰… सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… दोमनस्ससहगतं पटिघसम्पयुत्तं…पे॰… दोमनस्ससहगतं पटिघसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं विचिकिच्छासम्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं उद्धच्‍चसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अकुसला। इमेसु धम्मेसु ञाणं धम्मपटिसम्भिदा। तेसं विपाके ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

३. विपाकवारो

७३२. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा ।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३३. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति सुखसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, सुखं होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, सुखिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति , ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३४. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोधातु उप्पन्‍ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति , चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३५. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, पीति होति, सुखं होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, सोमनस्सिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा । इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३६. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३७. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३८. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला । तस्सेव रूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७३९. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्‍चञ्‍ञायतनं समतिक्‍कम्म नेवसञ्‍ञानासञ्‍ञायतनसञ्‍ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला। तस्सेव अरूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सब्बसो आकिञ्‍चञ्‍ञायतनं समतिक्‍कम्म नेवसञ्‍ञानासञ्‍ञायतनसञ्‍ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७४०. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा कुसला। तस्सेव लोकुत्तरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता भावितत्ता विपाकं विविच्‍चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्‍ञं सुञ्‍ञतं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७४१. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं…पे॰… सोतविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्‍ञाणं उप्पन्‍नं होति दुक्खसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, दुक्खं होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, दुक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७४२. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोधातु उप्पन्‍ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति , वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

४. किरियवारो

७४३. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोधातु उप्पन्‍ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा । येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७४४. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, वीरियिन्द्रियं होति , समाधिन्द्रियं होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७४५. तिस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोविञ्‍ञाणधातु उप्पन्‍ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… रूपावचरं झानं भावेति…पे॰… अरूपावचरं झानं भावेति किरियं नेव कुसलं नाकुसलं न च कम्मविपाकं दिट्ठधम्मसुखविहारं…पे॰… सब्बसो आकिञ्‍चञ्‍ञायतनं समतिक्‍कम्म नेवसञ्‍ञानासञ्‍ञायतनसञ्‍ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्‍ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। इमे धम्मा अब्याकता। इमेसु धम्मेसु ञाणं अत्थपटिसम्भिदा। याय निरुत्तिया तेसं धम्मानं पञ्‍ञत्ति होति तत्र धम्मनिरुत्ताभिलापे ञाणं निरुत्तिपटिसम्भिदा। येन ञाणेन तानि ञाणानि जानाति – ‘‘इमानि ञाणानि इदमत्थजोतकानी’’ति, ञाणेसु ञाणं पटिभानपटिसम्भिदा।

७४६. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा। तिस्सो पटिसम्भिदा कामावचरकुसलतो चतूसु ञाणसम्पयुत्तेसु चित्तुप्पादेसु, किरियतो चतूसु ञाणसम्पयुत्तेसु चित्तुप्पादेसु उप्पज्‍जन्ति। अत्थपटिसम्भिदा एतेसु चेव उप्पज्‍जति, चतूसु मग्गेसु चतूसु फलेसु च उप्पज्‍जति।

अभिधम्मभाजनीयं।

३. पञ्हापुच्छकं

७४७. चतस्सो पटिसम्भिदा – अत्थपटिसम्भिदा, धम्मपटिसम्भिदा, निरुत्तिपटिसम्भिदा, पटिभानपटिसम्भिदा।

७४८. चतुन्‍नं पटिसम्भिदानं कति कुसला, कति अकुसला, कति अब्याकता…पे॰… कति सरणा, कति अरणा?

१. तिकं

७४९. सिया कुसला, सिया अब्याकता। सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। तिस्सो पटिसम्भिदा सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा; अत्थपटिसम्भिदा सिया विपाका, सिया विपाकधम्मधम्मा, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मा। तिस्सो पटिसम्भिदा अनुपादिन्‍नुपादानिया; अत्थपटिसम्भिदा सिया अनुपादिन्‍नुपादानिया, सिया अनुपादिन्‍नअनुपादानिया। तिस्सो पटिसम्भिदा असंकिलिट्ठअसंकिलेसिका; अत्थपटिसम्भिदा सिया असंकिलिट्ठसंकिलेसिका, सिया असंकिलिट्ठअसंकिलेसिका।

तिस्सो पटिसम्भिदा सवितक्‍कसविचारा; अत्थपटिसम्भिदा सिया सवितक्‍कसविचारा, सिया अवितक्‍कविचारमत्ता, सिया अवितक्‍कअविचारा। सिया पीतिसहगता, सिया सुखसहगता, सिया उपेक्खासहगता। नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बा। नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बहेतुका।

तिस्सो पटिसम्भिदा सिया आचयगामिनो, सिया नेवाचयगामिनापचयगामिनो; अत्थपटिसम्भिदा सिया आचयगामिनी , सिया अपचयगामिनी, सिया नेवाचयगामिनापचयगामिनी।

तिस्सो पटिसम्भिदा नेवसेक्खनासेक्खा, अत्थपटिसम्भिदा सिया सेक्खा, सिया असेक्खा , सिया नेवसेक्खनासेक्खा। तिस्सो पटिसम्भिदा परित्ता; अत्थपटिसम्भिदा सिया परित्ता, सिया अप्पमाणा। निरुत्तिपटिसम्भिदा परित्तारम्मणा; तिस्सो पटिसम्भिदा सिया परित्तारम्मणा, सिया महग्गतारम्मणा, सिया अप्पमाणारम्मणा।

तिस्सो पटिसम्भिदा मज्झिमा; अत्थपटिसम्भिदा सिया मज्झिमा, सिया पणीता। तिस्सो पटिसम्भिदा अनियता; अत्थपटिसम्भिदा सिया सम्मत्तनियता, सिया अनियता। निरुत्तिपटिसम्भिदा न वत्तब्बा – मग्गारम्मणातिपि, मग्गहेतुकातिपि, मग्गाधिपतिनीतिपि; अत्थपटिसम्भिदा न मग्गारम्मणा, सिया मग्गहेतुका, सिया मग्गाधिपतिनी, सिया न वत्तब्बा मग्गहेतुकातिपि, मग्गाधिपतिनीतिपि; द्वे पटिसम्भिदा सिया मग्गारम्मणा, न मग्गहेतुका, सिया मग्गाधिपतिनो, सिया न वत्तब्बा मग्गारम्मणातिपि, मग्गाधिपतिनोतिपि।

तिस्सो पटिसम्भिदा सिया उप्पन्‍ना, सिया अनुप्पन्‍ना, न वत्तब्बा उप्पादिनोति; अत्थपटिसम्भिदा सिया उप्पन्‍ना, सिया अनुप्पन्‍ना, सिया उप्पादिनी। सिया अतीता, सिया अनागता, सिया पच्‍चुप्पन्‍ना। निरुत्तिपटिसम्भिदा पच्‍चुप्पन्‍नारम्मणा; द्वे पटिसम्भिदा सिया अतीतारम्मणा, सिया अनागतारम्मणा, सिया पच्‍चुप्पन्‍नारम्मणा ; अत्थपटिसम्भिदा सिया अतीतारम्मणा, सिया अनागतारम्मणा, सिया पच्‍चुप्पन्‍नारम्मणा, सिया न वत्तब्बा अतीतारम्मणातिपि, अनागतारम्मणातिपि, पच्‍चुप्पन्‍नारम्मणातिपि। सिया अज्झत्ता, सिया बहिद्धा, सिया अज्झत्तबहिद्धा। निरुत्तिपटिसम्भिदा बहिद्धारम्मणा; तिस्सो पटिसम्भिदा सिया अज्झत्तारम्मणा, सिया बहिद्धारम्मणा, सिया अज्झत्तबहिद्धारम्मणा। अनिदस्सनअपटिघा।

२. दुकं

७५०. हेतू, सहेतुका, हेतुसम्पयुत्ता, हेतू चेव सहेतुका च, हेतू चेव हेतुसम्पयुत्ता च, न वत्तब्बा न हेतू सहेतुकातिपि, नहेतूअहेतुकातिपि।

सप्पच्‍चया , सङ्खता, अनिदस्सना, अप्पटिघा, अरूपा, तिस्सो पटिसम्भिदा लोकिया, अत्थपटिसम्भिदा सिया लोकिया, सिया लोकुत्तरा, केनचि विञ्‍ञेय्या, केनचि न विञ्‍ञेय्या।

नो आसवा। तिस्सो पटिसम्भिदा सासवा; अत्थपटिसम्भिदा सिया सासवा, सिया अनासवा। आसवविप्पयुत्ता। तिस्सो पटिसम्भिदा न वत्तब्बा आसवा चेव सासवा चाति, सासवा चेव नो च आसवा; अत्थपटिसम्भिदा न वत्तब्बा आसवो [आसवा (सी॰) धातुविभङ्गे पन पाठनानत्तं नत्थि] चेव सासवा चाति, सिया सासवा चेव नो च आसवो [आसवा (सी॰) धातुविभङ्गे पन पाठनानत्तं नत्थि], सिया न वत्तब्बा सासवा चेव नो च आसवाति। न वत्तब्बा आसवा चेव आसवसम्पयुत्ता चातिपि, आसवसम्पयुत्ता चेव नो च आसवातिपि। तिस्सो पटिसम्भिदा आसवविप्पयुत्ता सासवा; अत्थपटिसम्भिदा सिया आसवविप्पयुत्ता सासवा, सिया आसवविप्पयुत्ता अनासवा।

नो संयोजना…पे॰… नो गन्था…पे॰… नो ओघा…पे॰… नो योगा…पे॰… नो नीवरणा…पे॰… नो परामासा…पे॰… सारम्मणा। नो चित्ता, चेतसिका, चित्तसम्पयुत्ता, चित्तसंसट्ठा, चित्तसमुट्ठाना, चित्तसहभुनो, चित्तानुपरिवत्तिनो। चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना, चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो, चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो, बाहिरा, नो उपादा, अनुपादिन्‍ना।

नो उपादाना…पे॰… नो किलेसा…पे॰… न दस्सनेन पहातब्बा। न भावनाय पहातब्बा। न दस्सनेन पहातब्बहेतुका। न भावनाय पहातब्बहेतुका। तिस्सो पटिसम्भिदा सवितक्‍का; अत्थपटिसम्भिदा सिया सवितक्‍का, सिया अवितक्‍का। तिस्सो पटिसम्भिदा सविचारा; अत्थपटिसम्भिदा सिया सविचारा, सिया अविचारा। सिया सप्पीतिका, सिया अप्पीतिका। सिया पीतिसहगता, सिया न पीतिसहगता। सिया सुखसहगता, सिया न सुखसहगता। सिया उपेक्खासहगता, सिया न उपेक्खासहगता। तिस्सो पटिसम्भिदा कामावचरा; अत्थपटिसम्भिदा सिया कामावचरा, सिया न कामावचरा। न रूपावचरा। न अरूपावचरा । तिस्सो पटिसम्भिदा परियापन्‍ना; अत्थपटिसम्भिदा सिया परियापन्‍ना, सिया अपरियापन्‍ना। तिस्सो पटिसम्भिदा अनिय्यानिका; अत्थपटिसम्भिदा सिया निय्यानिका, सिया अनिय्यानिका। तिस्सो पटिसम्भिदा अनियता; अत्थपटिसम्भिदा सिया नियता , सिया अनियता। तिस्सो पटिसम्भिदा सउत्तरा; अत्थपटिसम्भिदा सिया सउत्तरा , सिया अनुत्तरा। अरणाति।

पञ्हापुच्छकं।

पटिसम्भिदाविभङ्गो निट्ठितो।

Advertisement